Commentaire : /C’est elle qui a assuré son éducation, son père étant mort dès 1457.
Son beau-père est le jurisconsulte Vincenzo PALEOTTI ;
Son fils est Vincenzo BEROALDO ;
Commentaire : /Il a trois autres fils qui ne lui ont pas survécu.
Son neveu est Philippo BEROALDO juniore ;
Commentaire : /Certaines de ses œuvres ont été publiées dans les collections d’opuscules de son oncle, notamment l’Ad Demonicum d’ISOCRATE.
Lien maître-élève:
Son maître est Francesco PUTEOLANO di Parma.
Son élève est Jean DU PIN, archevêque de Toulouse ;
Son élève est Bartolomeo BIANCHINI.
Cursus
Université ou Studium:
Maître ?
Cursus:
Paris.
Carrière professionnelle
Universitaire:
Bologne (professeur ‘ad lecturam rhetoricae et poësis’ 1472-1475) ;
Parme (professeur de rhétorique, 1476) ;
Paris (professeur de rhétorique, 1477).
Commentaire : /Comme l’observe Myron GILMORE, ce séjour est bref, mais il ‘exerce une influence considérable comme maître, professant un humanisme de tradition pétrarquienne et ficinienne. Parmi ses amis et disciples se comptent d’importantes figures d’humanistes, comme Robert GAGUIN et Jean du PINS, plus tard archevêque de Toulouse, avec lequel il continuera à correspondre durant toute sa vie’ ;
Bologne (Professeur 1479-1505) ;
Référence : DBI.
Commentaire : /Après son année parisienne, il séjourne brièvement à Milan, où il avait déjà été après son départ de Parme ;
Représentations:
Ambassadeur et orateur public auprès de Milan.
Carrière politique et vicissitudes diverses
Position politique importante:
Chancelier de Bologne 1501-1505 ?
Référence : RAG.
Référence : DBI.
Commentaire : /Il participe au pouvoir des Bentivoglio, participant à une ambassade auprès du pape ALEXANDRE VI en 1492 et écrivant une oratio pour le mariage d’Annibale BENTIVOGLIO et de Lucrezia d’ESTE, ainsi qu’un panégyrique de Ludovico SFORZA, allié des Bentivoglio ;
/Dans le recueil publié à Venezia par Georgius de RUSCONIBUS en 1508, figurent les œuvres suivantes Declamatio philosophi, medici et oratoriss, De optimo statu et principe, Oratio proverbiorum et la Declamatio ebriosi, scortatoris et aleatoris. S’y ajoutent, dans les Opuscula varia publiés par Josse BADE à Paris en 1513 Heptalogos et les Symbola Pythagore moraliter explicita ;
Edition:
Ed. Venezia 1508 (Georgius de RUSCONIBUS) ISTC ib00477000 ;
/L’édition contient aussi du Pseudo- CICERO, In Catilinam invectiva, du Pseudo-CATILINA, In Ciceronem invectiva, de SALLUSTE, Invectiva in Ciceronem et du Pseudo- CICERO, In C. Sallustium invectiva ;
/Le recueil dans sa version publiée en 1496 contient In enarrationes Suetoni, mais aussi les Contra Servium grammaticum notationes, les Plinianae castigationes Angeli Politiani miscellaneorum centuria prima, Domenicus Calderinus observationes quaequam, Politiani Panepistemon, Politiani praelectio in Aristotelem cui titulus Lamia, Johannes Baptista PIUS et un Appendix aliarum annotationum ;
Manuscrits:
MS. ?
Edition:
Ed. Bologna 1488 (Franciscus [Plato] de BENEDICTIS) ISTC ib00464000 ;
Ed. Venezia 1490 dans Marco Antonio SABELLICO Emendationes (Baptista TORTI), Annotationes Centum (avec notes sur PLINE et SERVIUS) ISTC No.is00006000 ;
Ed. Brescia 1496 (Bernardinus de MISINTIS) ISTC ib00465000 ;
Ed. Paris 1507 dans Epistolare Horatii … (Jean PETIT), les 11 annotations sur HORACE ;
Ed. Paris 1511 dans Annotationes doctorum virorum in grammatica (‘Centuria’) ?
Ed. Rouen 1518 dans Epistolare Horatii …, les 11 annotations sur HORACE ;
Ed. Paris 1535 dans Epistolare Horatii …, les 11 annotations sur HORACE ;
Travail éditorial:
Édition des textes d’Angelus POLITIANUS et de Domenicus CALDERINUS, mais l’essentiel du volume est composé d’oeuvres de Philippus BEROALDUS.
/L’édition de 1500 comprend aussi le Panegyricus Traiani et le De viris illustribus alors attribué à PLINE le jeune avec l’Epistola ad Johannem Vartimbergensem de Philippus BEROALDUS ; il y a aussi des vers de de Philippus BEROALDUS junior ;
/Pour accompagner l’édition de l’oeuvre d’APULÉE, il a écrit une Vita Apulei et des Commentationes ou Commentarii in Asinum aureum Lucii Apulei qui ont exercé une grande influence, notamment ses développements sur la fable d’Amour et Psyché, appuyés sur l’œuvre de FULGENCE Myron GILMORE signale les fresques inspirées par son texte, notamment celle de RAFFAELLO pour la Farnésine, celle de Perin del VAGA au Château Saint-Ange et celle de Giulio ROMANO à Mantoue (Palazzo del Té) ;
Manuscrits:
MS. ?
Edition:
Ed. Bologna 1500 (Francesco [Plato] de BENEDICTIS) ISTC ia00938000 ;
Ed. Venezia 1504 (Bartholomaus de ZANIS) ;
Ed. Paris 1512 (Jean PHILIPPE) ;
Ed. Köln 1512 ;
Ed. Milano 1514 in Junius Juvenalis Opus … (Johannes SCINZENZELER), Annotationes seulement ;
/Il est difficile de s’assurer de la composition exacte de ces recueils. Celui de de 1492 a été publié à Lyon par Josse BADE, élève de Filippo BEROALDO à Bologne. En 1508, dans celui qu’il republie à Paris pour Denys ROCE sous le titre Epigrammata ac Ludicra quedam faciliori muse carmina eruditissimi viri Philippi Beroaldi, on trouve les deux poèmes religieux, trois poèmes moraux (Vir prudens, De officio scribæ et le Carmen de Fortuna ad Minum Roscium), deux poèmes ainsi que le Carmen de duobus amantibus. S’y ajoutent des poèmes amoureux le Carmen de Osculo, Cupido et les Diræ in maledicam. Le recueil des Epigrammata contient 11 pièces diverses ;
Manuscrits:
MS. Berlin, SBB lat. 4 201 (Orationes) ;
MS. Città=del=Vaticano, BAV Vat. Lat. 3912 (Epigrammata).
MS. Cesena, B. Malatestiana, S XXIX poesie al B.;
MS. Firenze, BNC Ashburnham 270 ;
MS. Firenze, BNC Magliabecchi VII, 1039, C XXV, 225 ;
MS. Modena, BN B. Estense lat. 150 ;
MS. Praha, KNM X B 13 (2627), f. 86r-89v (Carmina).
Edition:
Ed. Bologna 1491 (Franciscus [Plato] de BENEDICTIS) ib00491000 ;
Ed. Bologna 1494 dans Scriptores rei rusticae (Benedictus HECTORIS) ISTC is00348000 ;
Ed. Reggio=Emilia 1496 dans Scriptores rei rusticae (Dionysius BERTOCHUS) ISTC is00349000 ;
Ed. Reggio=Emilia 1499 (Franciscus de MAZALIBUS) is0035000 ;
Ed. Venezia 1514 dans Scriptores rei rusticae (Alde MANUCE) ;
Ed. Firenze 1515 dans Scriptores rei rusticae (Filippo GIUNTA) ;
Ed. Firenze 1521 dans Scriptores rei rusticae (Joannes GYMNICUS) ;
Ed. Paris 1529 dans Scriptores rei rusticae (Josse BADE);
Ed. Paris 1533 dans Libri de re rustica (Galiot DU=PRÉ) ;
Ed. Paris 1533 dans Libri de re rustica (Jean PETIT) ;
Ed. Köln 1536 dans Libri de re rustica (Jean PETIT) ;
Ed. Lyon 1537 dans Priscarum vocum (Sebastien GRYPHIUS) ;
Ed. Lyon 1541 dans Priscarum vocum (Sebastien GRYPHIUS) ;
Ed. Lyon 1543 dans Priscarum vocum (Sebastien GRYPHIUS) ;
Ed. Paris 1543 dans Priscarum vocum (Robert ESTIENNE) ;
Ed. Paris 1543 dans COLUMELLA Hortus (M. de LA=GUERSCHE) ;
Ed. Lyon 1549 dans Priscarum vocum (Sebastien GRYPHIUS) ;
Travail éditorial:
Édition de l’œuvre de L Juinius Moderatus COLUMELLA et de son commentaire par Julius POMPONIUS=LAETUS en collaboration avec Georgius MERULA et Franciscus COLUCIA.
/L’impression de 1488 comprend la Vita Suetonii ; à partir de 1493, certains volumes contiennent aussi l’Epistola ad Hannibalem Bentivolum, l’Appendix annotamentorum et un Breviarium rerum memorabilium quae in commentario insunt.
Manuscrits:
MS. Padova, BU 339.
Edition:
Ed. Bologna 1488 (Francesco [Plato] de BENEDICTIS) ISTC is00821500
Ed. Bologna 1502 dans XENOPHON Opera (Benedetto HECTORIS) ;
Ed. Lyon 1512 dans XENOPHON Opera (B. TROT) ;
Ed. Paris 1514 dans XENOPHON Opera (Josse BADE).
Travail éditorial:
Édition de la traduction latine du texte de XÉNOPHON.
Bibliographie
Ouvrages usuels et instruments de travail:
DBI (Myron GILMORE) ;
DHGE, IX, 1967, 382-384 (M. ROERSCH) ;
WEIJERS VII, 243-247.
Ouvrages sur l'individu:
ACOCELLA (M.), L’Asino d’oro nel Rinascimento dai volgarizzamenti alle raffigurazioni Pittoriche, Ravenne, 2001 ;
BAXENDALL (M.) et GOMBRICH (E.H.), Beroaldo on Francia, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, XV, 1962, 113 sq. ;
BENASSI (S.), L’Umanesimo a Bologna dalla Sapientia poetica alla Ratio philosophica, dans SECCHI TARUGI (L.), éd., Lettere e arti nel Rinascimento, Florence, 2000, 579-601 ;
CASELLA (M.T.), Il metodo dei commentatori umanistici esemplato sul Beroaldo, Studi Medievali, 16, 1975, 627-701 ;
COPPINI (D.), Filologi del Quattrocento al lavoro su due passi di Properzio, Rinascimento, 16, 1976, 221-229 ;
DAVIES (M.), Making Use of Pliny in the Quattrocento, Renaissance Studies, 9, 1995, 125-152 ;
DE CAPUA (P.), Tre note su Filippo Beroaldo il Vecchio, Studi Medievali e Umanistice, 1, 2003, 45-91 ;
FABRIZIO-COSTA (S.) et LA BRASCA (F.), Filippo Beroaldo l’Ancien un passeur d’humanités. Filippo Beroaldo il Vecchio un umanista ad limina, (Leia, 5) Berne-Berlin, 2005 ;
FRATI (L.), I due Beroaldi, dans Studi e memorie per la storia dell'Universita di Bologna, II, Bologna 1911, 209-228 ;
GAISSER (J.H.), Filippo Beroaldo on Apuleius Bringing Antiquity to Life, dans PADE (M.), éd., On Renaissance Commentaries, Hildesheim, 2005, 87-109 ;
GARIN (E.), La cultura filosofica del Rinascimento italiano, Florence, 1961 ;
GARIN (E.), Rinascite e rivoluzioni. Movimenti culturali dal XIV al XVIII secolo, Bari, 1975 ;
GARIN (E.), Ritratti di umanisti sette protagonisti del Rinascimento, Milan, 2001 ;
KRAUTER (K.), Philologische Methode und humanistische Existenz Filippo Beroaldo und sein Kommentar zum goldenen Esel des Apuleius, Munich 1971 ;
KRISTELLER (P.O.), Iter Italicum, I, Londres-Leyde, 1963 ;
KUENZLEN (F.), Verwandlungen eines Esels. Apuleius Metamorphoses im fruhen 16. Jahrhundert, Heidelberg, 2005;
LO MONACO (F.), éd., Poliziano e Beroaldo. La “In Adnotationes Beroaldi” del Poliziano, Rinascimento, 32, 1992, 103-165 ;
MASTOROSA (I.), Filippo Beroaldo il Vecchio fra esegesi e imitazione dei classici (Cic. Tusc. 1, 22 ; 2, 35-37 ; Ps. Quint. Decl. 268), Euphrosyne, 33, 2005, 125-149 ;
PEROSA (A.), Documenti di polemiche umanistiche, Rinascimento, 1, 178-182 ;
PETITMENGIN (P.), Tertullien entre la fin du XIIe et le début du XVIe siècle, dans Padri greci e latini a confronto, Florence, 2004, 63-88 ;
PEZZAROSSA (F.), Vita mihi ducitur inter paginas. La biblioteca di Filippo Beroaldo il Vecchio, Schede Umanistica, 11 (1), 1997, 109-130 ;
PEZZAROSSA (F.), Canon est litterarum. I libri di Filippo Beroaldo, dans LOMBARDI (G.) et NEBBIAI DALLA GUARDA (D.), Libri, lettori e biblioteche dell’Italia medievale (secoli IX –XV), Paris-Rome, 2000, 301-348 ;
ROSE (A.), Filippo Beroaldo der Ältere und sein Beitrag zur Properz-Überlieferung, (Beiträge zur Altertumskunde 156) Munich-Leipzig, 2001 ;
RYBA (B.), Filip Beroaldus a češti humaniste, dans Zprava o činnosti mĕstskeho muzea v Českych Budĕjovicich za leta 1932 a 1933, Česke Budĕjovice 1934, 1-39 ;
SANTINI (C.), La metafora del giogo matrimoniale dai Commentarii in Asinum Aureum di Beroaldo il Vecchio a Apuleio, Euphrosyne, 33, 2005, 151-160 ;
SCHMID (D.), Die "Declamatio ebriosi, scortatoris et aleatoris de viriositate disceptantium" von Philippus Beroaldus und ihr Einflüss auf die deutsche Fastnachtsdichtung, Fribourg, 1947 ;
SEVERI (A.), Leggere i moderni con gli antichi coi modrni Petrarca, Valla e Beroaldo, Bologne, 2017 ;
VITI (P.), Filippo Beroaldo traduttore del Boccacio, Rinascimento, 15, 1975, 111-140 ;
VITI (P.), La canzone alla Vergine del Petrarca nella traditione di Filippo Beroaldo, Italianistica, 5, 1976, 440-448 ;
WADSWORTH (J.B.), Filippo Beroaldo the Elder and the Early Renaissance in Lyons, Medievalia et Humanistica, 11, 1957, 78-89 ;
Autres bases prosopographiques:
MIRABILE
STUDIUM http//lamop-vs3.univ-paris1.fr/studium/ Rédaction Jean-Philippe Genet, dernière mise à jour 12/11/2025.
<1a> 60272
<1b> PHILIPPUS Beroaldus
<1c> $Philippus BEROALDUS$
<1d> Professeur humaniste de Bologne
<1e> %1453-1505%
<1f> %1472-1505%
<1g> %1489%
<1k> Maître
<2a> *Italie/*Émilie-Romagne/*Bologne.
<2b> Diocèse £Bologne.
<3a> Noble.
<3b> Sa mère est $Giovanna CASTO$ ;
<3b> /C’est elle qui a assuré son éducation, son père étant mort dès %1457%.
<3b> Son beau-père est le jurisconsulte $Vincenzo PALEOTTI$ ;
<3b> Son fils est $Vincenzo BEROALDO$ ;
<3b> /Il a trois autres fils qui ne lui ont pas survécu.
<3b> Son neveu est $Philippo BEROALDO juniore$ ;
<3b> /Certaines de ses œuvres ont été publiées dans les collections d’opuscules de son oncle, notamment l’&Ad Demonicum& d’$ISOCRATE$.
<3l> Son maître est $Francesco PUTEOLANO di Parma$.
<3l> Son élève est $Jean DU PIN, archevêque de Toulouse ;
<3l> Son élève est $Bartolomeo BIANCHINI$.
<5b> *Bologne ;
<5b> *Parme ;
<5c> *Paris.
<5b> Maître ?
<7b> *Bologne (professeur ‘ad lecturam rhetoricae et poësis’ %1472-1475%) ;
<7b> *Parme (professeur de rhétorique, %1476%) ;
<7b> *Paris (professeur de rhétorique, %1477%).
<7b> /Comme l’observe $Myron GILMORE$, ce séjour est bref, mais il ‘exerce une influence considérable comme maître, professant un humanisme de tradition pétrarquienne et ficinienne. Parmi ses amis et disciples se comptent d’importantes figures d’humanistes, comme $Robert GAGUIN$ et $Jean du PINS$, plus tard archevêque de £Toulouse, avec lequel il continuera à correspondre durant toute sa vie’ ;
<7b> *Bologne (Professeur %1479-1505%) ;
<7b> /Après son année parisienne, il séjourne brièvement à *Milan, où il avait déjà été après son départ de *Parme ;
<r> DBI.
<7l> Ambassadeur et orateur public auprès de *Milan.
<8b> Membre du Conseil des £Anziani à partir de %1489% ;
<8a> Chancelier de £Bologne %1501-1505% ?
<r> RAG.
<8b> /Il participe au pouvoir des *Bentivoglio, participant à une ambassade auprès du pape $ALEXANDRE VI$ en %1492% et écrivant une &oratio& pour le mariage d’$Annibale BENTIVOGLIO$ et de $Lucrezia d’ESTE$, ainsi qu’un panégyrique de $Ludovico SFORZA$, allié des *Bentivoglio ;
<r> DBI.
<19> Œuvre écrite en latin.
<20> Auteur actif dans le champ religieux :
<20a1> &Carmen lugubra de die dominicae Passionis&
<<b>> %1481% ?
<<c>> MS. Jauernick, Pfarrei St. Wenceslas 2.
<<d>> Ed. *Bologna %1481% ($Balthazar AZZOGUIDI$) ISTC ib00468000 (avec le &Carmen de Officio Scriba& et &Vir prudens&) ;
<<k3a2>> &Ein Künstliche, höfliche Declamation und hefftiger wortkampf, und hader dreyer brüder vor gericht, nemlich eins Sauffers, Hourers, und Spilers&
<<<b>>> ?
<<<c>>> MS. ?
<<<d>>> Ed. *Augsburg %1539% ($STAINER$).
<<<g>>> Traduction du latin en allemand par $Sebastian FRANCK$.
<<k4a1>> &Trois declamations Esquelles l’ivrogne, le Putier et le Joueur de Dés débattent&
<<<b>>> ?
<<<c>>> MS. ?
<<<d>>> Ed. *Paris %1556% (D. JANNOT).
<<<g>>> Traduction française de $François CALVY=DE=LA=FONTAINE$.
<<k4a2>> &Le procès des trois frères &
<<<b>>> ?
<<<c>>> MS. ?
<<<d>>> Ed. *Lyon %1558%.
<<<g>>> Traduction française de $Gilbert DAMALIS$.
<<<i>>>> In &Forgotten Books&, Londres, 2018.
<<k5a1>> &Stichtelyck ende vermekelyck process tuschen try eddllieden …&
<<<b>>> %1658% ?
<<<c>>> MS. ?
<<<d>>> Ed. *Bruxelles %1658%.
<<<g>>> Adaptation flamande de $Jan MOMMART$.
<<<i>>> In SABBE (M.), éd., Anvers, 1926.
<21a3> &Declamatio philosophi, medici et oratoriss&
<<b>> %1497%.
<<b>> /L’œuvre est aussi éditée dans les &Opuscula& et dans divers recueils.
<<d>> Ed. *Basel %1509% dans &Orationes& ($Wolfgang LACHNER$) ;
<<i>> In &Omnisys reprint&, Cambridge (Mass.), 1990.
<21a6> &Opuscula&
<<b>> ?
<<b>> /Dans le recueil publié à *Venezia par $Georgius de RUSCONIBUS$ en %1508%, figurent les œuvres suivantes : &Declamatio philosophi, medici et oratoriss&, &De optimo statu et principe&, &Oratio proverbiorum& et la &Declamatio ebriosi, scortatoris et aleatoris&. S’y ajoutent, dans les &Opuscula varia& publiés par $Josse BADE$ à *Paris en %1513% : &Heptalogos& et les &Symbola Pythagore moraliter explicita& ;
<<d>> Ed. *Venezia %1508% ($Georgius de RUSCONIBUS$) ISTC ib00477000 ;
<<d>> Ed. *Paris %1508% ;
<<d>> Ed. *Paris %1517% ($François REGNAULT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1519% dans &Orationes& ($Jodocus BADIUS$) ;
<<d>> Ed. *Venezia %1522% ($Gregorio de GREGORIIS$) ;,
<<d>> Ed. *Lyon %1527% ($Jacques MARESCHAL$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1529% ($Johannes CRESPIN$) ;
<<d>> Ed. *Venezia %1544% ($GIUNTA$) ;
<<d>> Ed. *Basel %1575% (H. PETRI$).
<<f>> Édition du texte de $VIRGILE$ ; il a en outre écrit une &Epistola ad Iohannem Francum& qui se retrouve dans (toutes ??) les éditions.
<22a4> &Cicero. In Catilinam orationes&
<<b>> %1478%.
<<b>> /L’édition contient aussi du $Pseudo- CICERO$, &In Catilinam invectiva&, du $Pseudo-CATILINA$, &In Ciceronem invectiva&, de $SALLUSTE$, &Invectiva in Ciceronem& et du $Pseudo- CICERO$, &In C. Sallustium invectiva& ;
<<b>> /Le recueil dans sa version publiée en %1496% contient &In enarrationes Suetoni&, mais aussi les &Contra Servium grammaticum notationes&, les &Plinianae castigationes Angeli Politiani miscellaneorum centuria prima&, &Domenicus Calderinus observationes quaequam&, &Politiani Panepistemon&, &Politiani praelectio in Aristotelem cui titulus Lamia&, $Johannes Baptista PIUS$ et un &Appendix aliarum annotationum& ;
<<d>> Ed. *Venezia %1490% dans $Marco Antonio SABELLICO$ &Emendationes& ($Baptista TORTI$), &Annotationes Centum& (avec notes sur $PLINE$ et $SERVIUS$) ISTC No.is00006000 ;
<<d>> Ed. *Brescia %1496% ($Bernardinus de MISINTIS$) ISTC ib00465000 ;
<<d>> Ed. *Paris %1507% dans &Epistolare Horatii …& ($Jean PETIT$), les 11 annotations sur $HORACE$ ;
<<d>> Ed. *Paris %1511% dans &Annotationes doctorum virorum in grammatica& (‘&Centuria&’) ?
<<d>> Ed. *Rouen %1518% dans &Epistolare Horatii …&, les 11 annotations sur $HORACE$ ;
<<d>> Ed. *Paris %1535% dans &Epistolare Horatii …&, les 11 annotations sur $HORACE$ ;
<<f>> Édition des textes d’$Angelus POLITIANUS$ et de $Domenicus CALDERINUS$, mais l’essentiel du volume est composé d’oeuvres de $Philippus BEROALDUS$.
<22a6> &(Commentaire sur les Elégies de Properce)&
<<d>> Ed. *Venezia %1500% dans &Tibullus. Elegiae& ($Johannes TACUINUS de Tridento$) ISTC it00374000 ;
<<d>> Ed. *Venezia %1520% dans &Tibullus. Elegiae& ($E. de FONTANETO$)
<<d>> Ed. *Paris %1604% dans &Tibullus. Elegiae& ($Claude MOREL$) ;
<<f>> Commentaire sur les &Elegiae& de $PROPERCE$.
<<i>> In &Omnisys reprint&, Cambridge (Mass.), 1990 ;
<<i>> In STÜRZENHOFECKER (R.), &Commentarii in Propertium. Commentarius secundus : der Kommentar zum Zweiten Buch der Elegien des Properzz&, Berlin, 2019.
<<f>> Commentaire sur les &Comoediae& de $PLAUTUS$, avec $Hermolaus BARBARO$, $Georgius MERULA$ et $Angelus POLITIANUS$.
<22a10> &Plinius Secundus. Epistolae&
<<b>> %1498% ?
<<b>> /L’édition de %1500% comprend aussi le &Panegyricus Traiani& et le &De viris illustribus& alors attribué à $PLINE le jeune$ avec l’&Epistola ad Johannem Vartimbergensem& de $Philippus BEROALDUS$ ; il y a aussi des vers de de $Philippus BEROALDUS junior$ ;
<22a12> &Apuleius. Asinus aureus, sive Metamorphosis&
<<b>> %1500% ?
<<b>> /Pour accompagner l’édition de l’oeuvre d’$APULÉE$, il a écrit une &Vita Apulei& et des &Commentationes& ou &Commentarii in Asinum aureum Lucii Apulei& qui ont exercé une grande influence, notamment ses développements sur la fable d’Amour et Psyché, appuyés sur l’œuvre de FULGENCE$ : $Myron GILMORE$ signale les fresques inspirées par son texte, notamment celle de $RAFFAELLO$ pour la Farnésine, celle de $Perin del VAGA$ au Château £Saint-Ange et celle de $Giulio ROMANO$ à *Mantoue (Palazzo del Té) ;
<<d>> Ed. *Paris %1508% dans ($Josse BADE$) &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<d>> Ed. *Paris %1509% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<d>> Ed. *Paris %1517% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<d>> Ed. *Paris %1519% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ($Jodocus BADIUS$) avec &De terre motu& et &Opuscula& ;
<<d>> Ed. *Paris %1520% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<g>> Traduction de l’italien en vers latin d’un extrait de $Giovanni BOCCACCIO$, &Decameron&, IV 1.
<25a4> &Nuptiae Bentivolorum&
<<b>> %1487%.
<<b>> /Pour les noces d’$Annibale BENTIVOGLIO$ et de $Lucrezia d’ESTE$, fille naturelle d’$Ercole I d’ESTE$, célébré en %1487% (28 janvier).
<<d>> Ed. *Bologna %1487% ($Pasquinus de FONTANESIS$) ISTC ib00487200.
<25a5> &Orationes et poemata&
<<v>> &Epigrammatra ac ludicra … carmina&
<<b>> %1491% ?
<<b>> /Il est difficile de s’assurer de la composition exacte de ces recueils. Celui de de %1492% a été publié à *Lyon par $Josse BADE$, élève de $Filippo BEROALDO$ à *Bologne. En %1508%, dans celui qu’il republie à *Paris pour $Denys ROCE$ sous le titre &Epigrammata : ac Ludicra quedam faciliori muse carmina eruditissimi viri Philippi Beroaldi&, on trouve les deux poèmes religieux, trois poèmes moraux (&Vir prudens&, &De officio scribæ& et le &Carmen de Fortuna ad Minum Roscium&), deux poèmes ainsi que le &Carmen de duobus amantibus&. S’y ajoutent des poèmes amoureux : le &Carmen de Osculo&, &Cupido& et les &Diræ in maledicam&. Le recueil des &Epigrammata& contient 11 pièces diverses ;
<<g>> Traduction de l’italien en vers latin d’un extrait de $Giovanni BOCCACCIO$, &Decameron&, X, 8.
<25a8> &Vir prudens&
<<b>> %1499%.
<<c>> MS. München, UB 2° 682.
<<d>> Ed. *Paris %1508% dans ($Josse BADE$) &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<d>> Ed. *Paris %1509% dans &Carmen lugubra de die …& ($Jean MARCHANT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1509% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<d>> Ed. *Paris %1517% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<d>> Ed. *Paris %1519% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ($Jodocus BADIUS$) avec &De terre motu& et &Opuscula& ;
<<d>> Ed. *Paris %1520% dans &Epigrammata ac ludicra … carmina& ;
<<k4a1>> &Caton. De l’homme prudent&
<<<b>>> %1559% ?
<<<c>>> MS. ?
<<<d>>> Ed. *Paris %1559%.
<<<g>>> Traduction du latin en français par $François HABERT$.
<27> Auteur actif dans le champ pratique :
<27a1> &Cato. Enarrationes. De re rustica&
<<b>> ?
<<c>> MS.
<<d>> Ed. *Bologna %1494% dans &Scriptores rei rusticae& ($Benedictus HECTORIS$) ISTC is00348000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1496% dans &Scriptores rei rusticae& ($Dionysius BERTOCHUS$) ISTC is00349000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1499% dans &Scriptores rei rusticae& ($Franciscus de MAZALIBUS$) is0035000 ;
<<d>> Ed. *Venezia %1514% dans &Scriptores rei rusticae& ($Alde MANUCE$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1515% dans &Scriptores rei rusticae& ($Filippo GIUNTA$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1521% dans &Scriptores rei rusticae&;
<<d>> Ed. *Paris %1529% dans &Scriptores rei rusticae& ($Josse BADE$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1537% ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<f>> Édition de l’œuvre de $Marcus Porcius CATO$ en collaboration avec $Georgius MERULA$ et $Franciscus COLUCIA$.
<27a2> &Varro. De re rustica&
<<b>> ?
<<c>> MS.
<<d>> Ed. *Bologna %1494% dans &Scriptores rei rusticae& ($Benedictus HECTORIS$) ISTC is00348000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1496% dans &Scriptores rei rusticae& ($Dionysius BERTOCHUS$) ISTC is00349000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1499% dans &Scriptores rei rusticae& ($Franciscus de MAZALIBUS$) is0035000 ;
<<d>> Ed. *Venezia %1514% dans &Scriptores rei rusticae& ($Alde MANUCE$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1515% dans &Scriptores rei rusticae& ($Filippo GIUNTA$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1521% dans &Scriptores rei rusticae& ;
<<d>> Ed. *Paris %1529% dans &Scriptores rei rusticae& ($Josse BADE$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1537% ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<f>> Édition de l’œuvre de $Marcus Terentius VARRO$ en collaboration avec $Georgius MERULA$ et $Franciscus COLUCIA$.
<27a3> &Columella. De re rustica&
<<b>> ?
<<c>> MS.
<<d>> Ed. *Bologna %1494% dans &Scriptores rei rusticae& ($Benedictus HECTORIS$) ISTC is00348000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1496% dans &Scriptores rei rusticae& ($Dionysius BERTOCHUS$) ISTC is00349000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1499% ($Franciscus de MAZALIBUS$) is0035000 ;
<<d>> Ed. *Venezia %1514% dans &Scriptores rei rusticae& ($Alde MANUCE$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1515% dans &Scriptores rei rusticae& ($Filippo GIUNTA$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1521% dans &Scriptores rei rusticae& ($Joannes GYMNICUS$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1529% dans &Scriptores rei rusticae& ($Josse BADE$);
<<d>> Ed. *Paris %1533% dans &Libri de re rustica& ($Galiot DU=PRÉ$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1533% dans &Libri de re rustica& ($Jean PETIT) ;
<<d>> Ed. *Köln %1536% dans &Libri de re rustica& ($Jean PETIT) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1537% dans &Priscarum vocum& ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1541% dans &Priscarum vocum& ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1543% dans &Priscarum vocum& ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1543% dans &Priscarum vocum& ($Robert ESTIENNE$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1543% dans $COLUMELLA$ &Hortus& ($M. de LA=GUERSCHE$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1549% dans &Priscarum vocum& ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<f>> Édition de l’œuvre de $L Juinius Moderatus COLUMELLA$ et de son commentaire par $Julius POMPONIUS=LAETUS$ en collaboration avec $Georgius MERULA$ et $Franciscus COLUCIA$.
<27a4> &De re rustica&
<<b>> ?
<<c>> MS.
<<d>> Ed. *Bologna %1494% dans &Scriptores rei rusticae& ($Benedictus HECTORIS$) ISTC is00348000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1496% dans &Scriptores rei rusticae& ($Dionysius BERTOCHUS$) ISTC is00349000 ;
<<d>> Ed. *Reggio=Emilia %1499% ($Franciscus de MAZALIBUS$) is0035000 ;
<<d>> Ed. *Venezia %1514% dans &Scriptores rei rusticae& ($Alde MANUCE$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1515% dans &Scriptores rei rusticae& ($Filippo GIUNTA$) ;
<<d>> Ed. *Firenze %1521% dans &Scriptores rei rusticae& ;
<<d>> Ed. *Paris %1529% dans &Scriptores rei rusticae& ($Josse BADE$);
<<d>> Ed. *Lyon %1537% ($Sebastien GRYPHIUS$) ;
<<f>> Édition de l’œuvre de $Rutilius Taurus PALLADIUS$ en collaboration avec $Georgius MERULA$ et $Franciscus COLUCIA$.
<27a5> &De venatione&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1502% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Benedetto HECTORIS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1512% dans $XENOPHON$ &Opera& ($B. TROT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1514% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Josse BADE$).
<<f>> Édition de la traduction latine du texte de $XÉNOPHON$.
<30> Auteur actif dans le champ pragmatique :
<30a1> &Epistolae&
<<b>> ?
<<c>> MS. Firenze, Archivio di Stato ;
<<c>> MS. Modena, BU Campori App. 324 (gamma S 5 25) ;
<<b>> /L’impression de %1488% comprend la &Vita Suetonii& ; à partir de %1493%, certains volumes contiennent aussi l’&Epistola ad Hannibalem Bentivolum&, l’&Appendix annotamentorum& et un &Breviarium rerum memorabilium quae in commentario insunt&.
<<f>> Édition du texte des &Commentaires& de $Julius CAESAR$.
<50a10> &Disceptatio de nomine imperatoris&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Strasbourg %1505% dans &Vita M. Catonis …&.
<50a11a> &Pharsalia&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Paris %1514% ($Josse BADE$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1519% ($Simon VINCENT$).
<<f>> Commentaire de la &Pharsale& de $LUCAIN$.
<50a11a> &Cyropedia&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1502% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Benedetto HECTORIS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1512% dans $XENOPHON$ &Opera& ($B. TROT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1514% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Josse BADE$).
<<f>> Édition de la traduction latine de la &Cyropédie& de $XÉNOPHON$.
<50a12a> &De regis Agesilai Lacedaemoniorum laudibus&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1502% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Benedetto HECTORIS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1512% dans $XENOPHON$ &Opera& ($B. TROT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1514% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Josse BADE$).
<<f>> Édition de la traduction latine du texte de $XÉNOPHON$.
<60> Auteur actif dans le champ politique :
<60a1> &Epistolion&
<<b>> %1494%.
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1494% dans $Celsus MAFFEUS$ &Dissuasoria ne christiani principes ecclesiasticos usurpent census& ($Francesco [Plato] de BENEDICTIS$) im00015000 ;
<60a2> &Frontinus. Stratagemata&
<<b>> %1495% ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1495-1496% dans &Scriptores rei militaris& ($Francesco [Plato] de BENEDICTIS$) ISTC is00345000 ;
<<d>> Ed. *Bologna %1505% dans &Scriptores rei militaris& ($Johannes Antonius [Plato] de BENEDICTIS$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1515% dans &Flavius Vegetius,... De Re militari& ($Jean PETIT$).
<<d>> Ed. ?*Lyon %1523% ;
<<f>> Édition de l’œuvre de $FRONTIN$.
<60a3> &Vegetius. De re militair&
<<b>> %1495% ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1495-1496% dans &Scriptores rei militaris& ($Francesco [Plato] de BENEDICTIS$) ISTC is00345000.
<<d>> Ed. *Bologna %1505% dans &Scriptores rei militaris& ($Johannes Antonius [Plato] de BENEDICTIS$) ;
<<d>> Ed. ?*Lyon %1523% ?
<<f>> Édition de l’œuvre de $VÉGÈCE$.
<60a4> &Aelianus Tacitus De instruendis aciebus&
<<b>> %1495% ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1495-1496% dans &Scriptores rei militaris& ($Francesco [Plato] de BENEDICTIS$) ISTC is00345000.
<<d>> Ed. *Bologna %1505% dans &Scriptores rei militaris& ($Johannes Antonius [Plato] de BENEDICTIS$) ;
<<d>> Ed. ?*Lyon %1523% ?
<<f>> Édition de la traduction par $Theodorus de GAZA$ de l’œuvre de $ÈLIEN$.
<60a5> &Modestus. De vocabulis rei militaris&
<<b>> %1495% ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1495-1496% dans &Scriptores rei militaris& ($Francesco [Plato] de BENEDICTIS$) ISTC is00345000.
<<d>> Ed. *Bologna %1505% dans &Scriptores rei militaris& ($Johannes Antonius [Plato] de BENEDICTIS$) ;
<<d>> Ed. ?*Lyon %1523% ?
<<f>> Édition de l’œuvre du $Pseudo MODESTE$.
<60a6> &De optimo statu et principe&
<<b>> %1497% ?
<<b>> /L’œuvre est aussi éditée dans les &Opuscula&.
<<d>> Ed. *Paris %1510% dans &Declamatio …& ($Jean PETIT$) ;
<<i>> In &Omnisys reprint&, Cambridge (Mass.), 1990.
<60a7> &De rei publicae et de legibus Lacedaemoniorum&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1502% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Benedetto HECTORIS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1512% dans $XENOPHON$ &Opera& ($B. TROT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1514% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Josse BADE$).
<<f>> Édition de la traduction latine du texte de $XÉNOPHON$.
<60a8> &Opusculum de tyranide&
<<b>> ?
<<c>> MS. ?
<<d>> Ed. *Bologna %1502% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Benedetto HECTORIS$) ;
<<d>> Ed. *Lyon %1512% dans $XENOPHON$ &Opera& ($B. TROT$) ;
<<d>> Ed. *Paris %1514% dans $XENOPHON$ &Opera& ($Josse BADE$).
<<f>> Édition de la traduction latine du texte de $XÉNOPHON$.
C BIBLIOGRAPHIE
<99a> DBI (Myron GILMORE) ;
<99a> DHGE, IX, 1967, 382-384 (M. ROERSCH) ;
<99a> WEIJERS: VII, 243-247.
<99b> ACOCELLA (M.), &L’Asino d’oro nel Rinascimento: dai volgarizzamenti alle raffigurazioni Pittoriche&, Ravenne, 2001 ;
<99b> BAXENDALL (M.) et GOMBRICH (E.H.), Beroaldo on Francia, &Journal of the Warburg and Courtauld Institutes&, XV, 1962, 113 sq. ;
<99b> BENASSI (S.), L’Umanesimo a Bologna: dalla Sapientia poetica alla Ratio philosophica, dans SECCHI TARUGI (L.), éd., &Lettere e arti nel Rinascimento&, Florence, 2000, 579-601 ;
<99b> CASELLA (M.T.), Il metodo dei commentatori umanistici esemplato sul Beroaldo, &Studi Medievali&, 16, 1975, 627-701 ;
<99b> COPPINI (D.), Filologi del Quattrocento al lavoro su due passi di Properzio, Rinascimento&, 16, 1976, 221-229 ;
<99b> DAVIES (M.), Making Use of Pliny in the Quattrocento, &Renaissance Studies&, 9, 1995, 125-152 ;
<99b> DE CAPUA (P.), Tre note su Filippo Beroaldo il Vecchio, &Studi Medievali e Umanistice&, 1, 2003, 45-91 ;
<99b> FABRIZIO-COSTA (S.) et LA BRASCA (F.), &Filippo Beroaldo l’Ancien : un passeur d’humanités. Filippo Beroaldo il Vecchio : un umanista ad limina&, (Leia, 5) Berne-Berlin, 2005 ;
<99b> FRATI (L.), I due Beroaldi, dans &Studi e memorie per la storia dell'Universita di Bologna&, II, Bologna 1911, 209-228 ;
<99b> GAISSER (J.H.), Filippo Beroaldo on Apuleius: Bringing Antiquity to Life, dans PADE (M.), éd., &On Renaissance Commentaries&, Hildesheim, 2005, 87-109 ;
<99b> GARIN (E.), &La cultura filosofica del Rinascimento italiano&, Florence, 1961 ;
<99b> GARIN (E.), &Rinascite e rivoluzioni. Movimenti culturali dal XIV al XVIII secolo&, Bari, 1975 ;
<99b> GARIN (E.), &Ritratti di umanisti : sette protagonisti del Rinascimento&, Milan, 2001 ;
<99b> KRAUTER (K.), &Philologische Methode und humanistische Existenz: Filippo Beroaldo und sein Kommentar zum goldenen Esel des Apuleius&, Munich 1971 ;
<99b> KRISTELLER (P.O.), &Iter Italicum&, I, Londres-Leyde, 1963 ;
<99b> KUENZLEN (F.), &Verwandlungen eines Esels. Apuleius Metamorphoses im fruhen 16. Jahrhundert&, Heidelberg, 2005;
<99b> LO MONACO (F.), éd., Poliziano e Beroaldo. La “In Adnotationes Beroaldi” del Poliziano, &Rinascimento&, 32, 1992, 103-165 ;
<99b> MASTOROSA (I.), Filippo Beroaldo il Vecchio fra esegesi e imitazione dei classici (Cic. Tusc. 1, 22 ; 2, 35-37 ; Ps. Quint. Decl. 268), &Euphrosyne&, 33, 2005, 125-149 ;
<99b> PETITMENGIN (P.), Tertullien entre la fin du XIIe et le début du XVIe siècle, dans &Padri greci e latini a confronto&, Florence, 2004, 63-88 ;
<99b> PEZZAROSSA (F.), Vita mihi ducitur inter paginas. La biblioteca di Filippo Beroaldo il Vecchio, &Schede Umanistica&, 11 (1), 1997, 109-130 ;
<99b> PEZZAROSSA (F.), Canon est litterarum. I libri di Filippo Beroaldo, dans LOMBARDI (G.) et NEBBIAI DALLA GUARDA (D.), &Libri, lettori e biblioteche dell’Italia medievale (secoli IX –XV), Paris-Rome, 2000, 301-348 ;
<99b> ROSE (A.), &Filippo Beroaldo der Ältere und sein Beitrag zur Properz-Überlieferung&, (Beiträge zur Altertumskunde 156) Munich-Leipzig, 2001 ;
<99b> RYBA (B.), Filip Beroaldus a češti humaniste, dans &Zprava o činnosti mĕstskeho muzea v Českych Budĕjovicich za leta 1932 a 1933&, Česke Budĕjovice 1934, 1-39 ;
<99b> SANTINI (C.), La metafora del giogo matrimoniale: dai Commentarii in Asinum Aureum di Beroaldo il Vecchio a Apuleio, &Euphrosyne&, 33, 2005, 151-160 ;
<99b> SCHMID (D.), &Die "Declamatio ebriosi, scortatoris et aleatoris de viriositate disceptantium" von Philippus Beroaldus und ihr Einflüss auf die deutsche Fastnachtsdichtung&, Fribourg, 1947 ;
<99b> SEVERI (A.), &Leggere i moderni con gli antichi coi modrni : Petrarca, Valla e Beroaldo&, Bologne, 2017 ;
<99b> VITI (P.), Filippo Beroaldo traduttore del Boccacio, &Rinascimento&, 15, 1975, 111-140 ;
<99b> VITI (P.), La canzone alla Vergine del Petrarca nella traditione di Filippo Beroaldo, &Italianistica&, 5, 1976, 440-448 ;
<99b> WADSWORTH (J.B.), Filippo Beroaldo the Elder and the Early Renaissance in Lyons, &Medievalia et Humanistica&, 11, 1957, 78-89 ;