Fiche 1963 - DIONYSIUS Foulechat

permalien : http://studium-parisiense.univ-paris1.fr/individus/1963-dionysiusfoulechat
Retourner à la liste Voir la fiche au format JSON

Informations prosopographiques
    Fiche d’identité
    • Nom:
      • DIONYSIUS Foulechat
    • Variante(s) de nom:
      • Dionysius FOULECHAT
      • Dionysius FOULCHAT
      • Dionysius FOULLECHAT
      • Denis FOURCHAT
      • Référence : CUP III, 94.
      • Dionysius SOULECHAT
      • Référence : ROEST.
    • Description courte:
      • Franciscain
    • Date d'activité:
      • 1362-1385
    • Sexe:
      • male
    • Statut:
      • Maître
    Cursus
    • Université ou Studium:
      • Paris 1362-1385.
      • Référence : CUP III, 397.
      • Commentaire : /Il figure encore dans la liste des témoins convoqués en 1385 pour l’affaire Blanchard ;
    • Cursus:
      • Bachelier en théologie (Paris) 1364.
      • Référence : CUP III, 94, 102 (n 1274).
      • Commentaire : /En dépit de la demande d’URBAIN V en ce sens, il n’a jamais été admis à la maîtrise ;
    • Vie de l'individu dans un collège:
      • Couvent (franciscain)de Paris (Cordeliers).
    Carrière ecclésiastique
    • Ecclésiastique régulier:
      • O.F.M. frère franciscain.
    Carrière professionnelle
    • Universitaire:
      • Paris (Faculté de Théologie lecteur des Sentences en 1364 ) ;
      • Référence : CUP III, 94.
      • Paris (Couvent Dominicain ‘professor’ en 1368-1369) ;
      • Référence : CUP III, 183 (n 1350).
      • Commentaire : /Il est ainsi désigné dans la lettre qu’URBAIN V adresse au cardinal Jean de DORMANS en 1368 (23 décembre) ;
    Production textuelle
    • Auteur actif dans le champ religieux:
    • Auteur actif dans le champ religieux
      • Appel au siège apostolique
        • Titre:
          • Appel au siège apostolique
        • Date et lieu:
          • 1364, 21 novembre, dans les écoles des Dominicains ;
          • / Reverendissimi patres, domini ac magistri, quia ego, frater Dionisius Foullechat, Ord. frat. Min. Parisius, semper fui voluntarius, sum et ero usque ad mortem, obedire sancte matri Romane ecclesie et manere in catholice fidei unitate, cum fuerim delatus domino meo cancellario eccl. Paris., aliqua dixisse in meo principio Sententiarum que minus bene sonare dicebantur in auribus aliquorum verba mea et intentum minus favorabiliter recipientium, quorum verborum meorum murmur audiens, percipiensque nonnullos super hiis dubitare, dominum meum cancellarium adivi, submittens me correctioni sue, et aliorum magistrorum meorum in omnibus in quibus delinquissem (sic), humiliter supplicando, quatinus michi audiencia preberetur, ut possem declarare intellectum dictorum ; item, in die sancli Martini, presentibus pluribus, idem repplicans, requisivi quatinus michi conclusiones dubias traderel, et (leg ut) ego manu mea propria intelleclum meum, quem legendo protuleram plenius quam in scripto meo erat, planius declararem, — super quibus fui ininime exauditus. Sicque michi data hec cedula, in qua michi plura sunt ad revocandum injuncta, quorum aliqua non dixi, alia revocanda sub forma sine meis dcmeritis miinis gravi, ad quod nunquam credidi dominum cancellarium tendere nec magistros ea propter, predicta cedula reservata examini sacrosancte Romane ecclesie super hoc, contra reverendos magistros Grimeriuin Bonifacii, Symonem Freron, Nicolaum Oresme, eorumque super hoc consiliarios vel fautores, ad sanctam sedem apostolicain provoco et appello instanter, instantius, instantissime, nec non a sententia in me lata ab ipsis et eorum quolibet, conjunctim vel divisim, de revocacione predicta et aggravaminibus super hoc michi factis, illatis vel ferendis, dicte sancte sedis correctioni me submittons, et dictorum meorum exposicionem referre, ac, si que retractacione indigent, obedire proponens. Quaternum vero meum, quem, domine cancellarie, tenuistis usque nunc, repeto quod rehabeam ; aliter, protestor quod si quid aliud adderetur, vel ab hac hora amplius reservetur, actionem ex illo contra me verissimiliter proponam suspectam. Super qua provocacione et appellacione apostolos peto, tales quales petere possum et debeo, saltem testimoniales, supponens me, statum meum et Ordinis mei, tuicioni, defensioni et protectioni predicte sancte sedis apostolice, omnesque michi adherentes et adhere[re] volentes in hac parte ; protestans insuper de hujusmodi appellacione seu provocacione corrigenda, mutanda et in melius reformanda, ac etiam insinuanda, intimanda et notificanda illi vel illis cujus vel quorum interest vel intererit, loco et tempore oportunis; et a te, tabellione publico, hic presente, peto super premissis michi fieri publicum instrumentum, unum, duo vel plura ; et super hoc vos omnes generaliter, hic assistentes, in testes et testimonium premissorum invocando.
        • Manuscrits:
          • MS. Paris, A.N. M 75 n 125 ;
          • MS. Paris, A.N. M 75 n 126 ;
        • Edition moderne:
          • In CUP III, 114-115 (n 1298).
    • Auteur actif dans le champ politique:
    • Auteur actif dans le domaine politique
      • Cédule résumant et corrigeant ses propositions
        • Titre:
          • (Cédule résumant et corrigeant ses propositions)
        • Date et lieu:
          • 1364 (21 novembre), cédule remise aux maîtres patisiens, mentionnée dans son intervention orale ;
          • / Reverendi magistri mei et domini, quia aliqua dixi in principio meo Sententiarum, que in auribus nonnullorum male sonaverunt, et ex causa; ego, veritate coactus et ex ordinatione reverendi patris domini cancellarii, ac facultatis theologie magistrorum, tanquam ecclesie et dicte facultatis theologie humilis filius, ipsa dicta in prefato principio meo male posita corrigo sub hac forma Quia tercia conclusio quarti articuli mei fuit, quod hec benedicta, ymo super benedicta lex et dulcissima, videlicet lex amoris, de qua loquebar, omnem aufert proprietatem et dominium; probavi, quia non querit vindictam, quia patiens est , prime Corinth., xiii [v. 4]; non grossiciem cordis, quia paciens est dolore proximi ; item, non est ambitiosa quantum ad honores; non querit que sua sunt, quantum ad temporalia ; unde glosa Non emulatur, id est, non invidet, quia non eam aliena contristat felicitas ; sed alterius bonum diligit ut suum predictam questionem revoco tanquam falsam, erroneam et hereticam, quia Christus et Apostoli illam legem perfectissime tenuerunt, et multi alii statuum diversorum legem hanc amoris benedictissimam etiam perfecte tenuerunt, et adhuc multi tenent, et per Dei gratiam tenebunt, qui proprietatem et dominium habuerunt, habent etiam et abebunt. Dico etiam, quod auctoritas apostoli et glosa, per quas probabam, non probant predictam conclusionem, neque sunt ad propositum, ut apparet intuenti textum et glosas auctenticas super illo. Ex dicta conclusione intuli correlarium primum, quod hec lex desponsat duo pronomina possessiva, videlicet meum et tuum. Probavi, quia ista duo unum facit, imo etiam omnia in unum congregat, sicut Dionisius de Celesti hierarchia, capitulo primo, in principio Omne datum bonum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Sed et cunctus a Patre moti luminis apparitionis processus ad nos bonitalis dono veniens, rursus sicut unum faciens virtus suscitatione nos adimplet et convertit ad congregantis Patris unitatem et deificam simplicitatem. Amor enim omnia unum et unius facit, scilicet Dei, quia non querit que sua sunt, sed que Jhesu Christi. Item, intuli secundum correlarium, quod non minus facit omnia communia perfecta caritas, quam extrema necessitas. Probavi, quia unum fit ex amore sui, et alterum ex amore Dei; sed affectio justi est intentior et eligibilior quam coinmodi, per bacalarium de Sancto Bernardo, in secundo correlario quarte conclusionis primi articuli igitur [etc.]. Confirmavique per Augustinum, in prologo Contra quinque hereses dicentein, quod plus obligat caritas quam necessitas. — Dico nunc quod ista duo correlaria, ut secuntur ex predicta conclusione, sunt falsa. Etiam dico quod auctoritates ille, quas adduxi, non sunt ad propositum. Item, ex eadem predicta conclusione intuli aliud correlarium, quod fuit quartum, quod hanc legem dedit Christus discipulis suis principaliter ad actualiter exequendam, non solum habitualiter. Probavi, quia dixit Hoc mando vobis, ut diligatis invicem ; hoc est preceptum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos. Joan., xv" {v. 9]. Istud correlarium, intelligendo hanc legem amoris iit auferentem omnem proprietatem et dominium, sicut conclusio dicit, sic intellectum reputo falsum, erroneum et hereticum, et contra determinacionem ecclesie. Dico etiam, quod auctoritas quam allegavi non est ad propositum. Quarta conclusio mea et finalis fuit, quod actualis abdicacio cordialis voluntatis et temporalis potestatis, dominii seu auctoritatis, statum perfectissimum ostendit et efficit. Probavi, quia hoc pro regula perfectionis a Christo datum est, Matth., xix" [v. 21] Si vis perfectus esse, vade et vende omnia que habes et da pauperibus, etc. Idem Luc, xviii [v. 22]; idem Marc, x [v. 21]. Unde non dixit Pone in archa aut in scrinio, et Si videas pauperes, da; quia, ut dixit Christus, Matth., xxvi" [v. 11] Pauperes semper habebitis vobiscum, me autem non semper. Et dicebam, quod ideo non dicat homo hanc regulam esse a Deo datam, secundum animi preparationem, scilicet, si opus sit, quia semper opus est; ergo semper debet fieri. Sed quia revera parvus color sufficit ad excusationem agere nolenti, isti volunt dare intelligere, quod auricalcum est aurum, et fel mel ; sed si ex ignorantia crederem, tamen est qui querat et judicet. Quia probationes dicunt hanc conclusionem esse universaliter positam, ideo istam universaliter intellectam reputo falsam, erroneam et hereticam, quia nec Christus nec apostoli statum perfectissimum habuissent; et auctoritates inducte ad eam probandam non sunt ad propositum, ut patet per glosas ordinarias et doctores solempnes, in hoc studio et alibi approbatos. Alias probationes, ut probant dictam conclusionem, dico esse falsas et erroneas; et ultimam dico falsam, injuriosam et scandalosam. Ex predicta conclusione quarta inferebam primum correlarium, quod Christum non abdicasse hujusmodi possessionem et jus in temporalibus, non habelur ex nova lege, ymo potius oppositum, quia Matth., viii [v. 20] Filius hominis non habet ubi caput suum reclinet. Item, secundum correlarium fuit, quod hanc legem pro regula perfectionis Christus docuit et exemplo firmavil. Probavi per regulam antedictam, Vade et vende, etc. Etiam, quia vocati omnia dimiserunt, Mattheus theloneum, Petrus et alii rethia; Matth., xix [v. 27] Ecce nos relinquimus omnia. Ista duo correlaria revoco tanquam falsa, erronea et heretica, et contra determinationem decretalis domini Johannis pape vicesimi secundi, que incipit ‘Quia quorumdam’, inter cetera dicentis Que quidem assertio continet multa falsa, cum neque Christum expropriationem predictam omnis juris in cujuscumque rei proprietate et in ejus usu in se servasse, nec eam imposuisse apostolis, neque sub voto ab eis fuisse assumptam, evangelica seu apostolica doceat hystoria; sed contrarium evidentius manifestet . Hec decretalis. Dico etiam quod auctoritates non sunt ad propositum, ut liquide apparet intuenti textum et glosas ordinarias et approbatas. Preterea fuit quartum correlarium quod intuli, quod, abdicacio rerum temporalium secundum animi preparationem, nullam aut valde imperfeclam et fragilem ostendit et efficit perfectionem. Probavi primo, quia semper habent pauperes; secundo, quia non valet nisi ratione actus igitur actualis est perfeclior. Islud correlarium revoco tanquain falsum et scandalosum; nec probationes sunt ad propositum. Item, respondendo ad quamdam racionem bacalarii de domo Sancti Bernardi, cum ipse dixisset quod Christus talia non abdicavit, illud negavi, et dixi quod Christus nichil sibi retinuit. Ista duo dicta revoco tamquam falsa et heretica, quia Christus loculos habuit propter infirmos, a fidelibus oblata conservans, que et suorum necessitatibus et aliis indigentibus tribuebat; ut et Christi Evangelium, et beatus Augustinus, ac etiam determinatio Rornanorum pontificum hoc testantur. Ultimum correlarium quod posui fuit, quod non plus curavit Christus de temporalibus quam faciunt divites de pauperibus. Probavi, quod sitivit et non habuit potum; et pro nobis nudus in cruce pependit. Nunc dico, quod Christus de temporalibus curavit, quia non omnia abdicavit, ut superius est predictum. Quod autem innui de divitibus, quod non curant de pauperibus, hoc retracto tanquam injuriosum illis divitibus, quorum elemosinis pauperes sustentantur. Hec igitur omnia, sic prius expressa, male sonantia, in meo dicto Sententiarum principio male posita, retracto et revoco, ut est dictum, promittens bona fide quod illa decetero non tenebo nec dogmatizabo; et ila juro, veniam implorans humiliter de commissis .
        • Manuscrits:
          • MS. Paris, A.N. M 75 n 125 ;
          • MS. Paris, A.N. M 75 n 126 ;
        • Edition moderne:
          • In CUP III, 117-119 (n 1298).
      • Le policratique
        • Titre:
          • Le policratique
        • Date et lieu:
          • 1372.
        • Manuscrits:
          • MS. Paris, BnF fr. 24287, de 1373 copié à Paris par Raoulet d’ORLÉANS, Henri de TRÉVOU et un troisième copiste ;
          • /C’est l’exemplaire de dédicace offert à CHARLES V, roi de France il a été versé à la bibliothèque du Louvre, mais il est emprunté par LOUIS I, duc d’Anjou en 1380, et son absence est enregistrée en 1411 ;
          • Référence : http//gallica.bnf.fr/ark/12148/btv1b8449687z
          • Référence : LINDER, Knowledge … op. cit., n 34 ;
          • MS. Paris, BnF fr. 24287, f. 78 ;
          • /Il s’agit d’un fragment du l. III, contenu dans un folio inséré (f. 78) dans le manuscrit ;
          • Référence : BRUCKER (Ch.), Le Policratique un fragment de manuscrit dans le Ms BN fr. 24287, Bibliothèque Humanisme et Renaissance, XXXIV, 1972, 269-273 ;
          • MS. Paris, B. Sainte-Geneviève 1144-1145, du XVe siècle, copié en France ;
          • Référence : LINDER, Knowledge … op. cit., n 73.
        • Incipits pour le texte manuscrit:
          • Inc. "Cy commece le prologue sur la translacion d’un livre appellé Policratique …".
        • Dédicace ou adresse:
          • À la demande de CHARLES V, roi de France.
        • Travail de version:
          • Traduction française par Denis FOULECHAT, OFM du texte latin du Policraticus de Jean de SALISBURY
        • Edition moderne:
          • In BRUCKER (Ch.), Le policratique de Jean de Salisbury, 1372, livres I-III, Genève, 1994 ;
          • In BRUCKER (Ch.), Le Policraticus de Jean de Salisbury livre IV manuscrit n 24287 de la B.N.F. traduit par Denis Foulechat, Nancy, 1985 ;
          • In BRUCKER (Ch.), Tyrans, princes et prêtres Jean de Salisbury, "Policratique" IV et VIII, Montréal, 1987 ;
          • In BRUCKER (Ch.), Le "Policratique" de Jean de Salisbury (1372), livre V, Genève, 2006;
          • In BRUCKER (Ch.), Éthique chrétienne et philosophies antiques. Le "Policratique" de Jean de Salisbury, livres VI et VII, Genève, 2013.
    Bibliographie
    • Ouvrages usuels et instruments de travail:
      • CUP III, 94, 102 (n 1274), 114-120 (n 1298), 120-122 (n 1299), 122-124 (n 1300), 182 (n 1349), 183-184 (n1350), 184-185 (n 1351), 185-185 (n 1352), 397 ;
      • DELISLE (L.), Recherches sur la bibliothèque de Charles V, Paris, 1907, I, 85, 263
      • DELISLE (L.), Le cabinet des manuscrits …, I, 39-40
      • DLF 376-377 (Sylvie LEFEVRE) ;
      • WADDING VIII, 164 ;
    • Ouvrages sur l'individu:
      • BERGES (W.), Die Fürstenspiegel des hohen und späten Mittelalters, Leipzig, 1938, 292 sq. ;
      • BERTRAND (O.), Transferts et extensions de sens dans le vocabulaire religieux le cas de corrompre/corruption du latin classique au moyen français, dans ANDERSEN (P.), Pratiques de traduction au Moyen âge. Actes du colloque de l'Université de Copenhague, 25 et 26 octobre 2002. Medieval Translation Practices. Papers from the Symposium at the University of Copenhagen, 25th and 26th October 2002, Copenhague, 2004, 111-120 ;
      • BOUCHER (C.), La mise en scène de la vulgarisation. Les traductions d'autorités en langue vulgaire aux XIIIe et XIVe siècles, Thèse E.P.H.E., Paris, 2005 ;
      • BRUCKER (Ch.), Les néologismes de Denis Foulechat d’après les trois premiers livres du Policratique, Revue de linguistique romane, III, 1969, 317-324 ;
      • BRUCKER (Ch.), Quelques aspects du style de Denis Foulechat, traducteur de Charles V, Zeitschrift für französische Sprache und Literatur, 80, 1970, 97-106 ;
      • BRUCKER (Ch.), Le Policratique un fragment de manuscrit dans le Ms BN fr. 24287, Bibliothèque Humanisme et Renaissance, XXXIV, 1972, 269-273 ;
      • BRUCKER (Ch.), La valeur du témoignage linguistique des traductions médiévales les constructions infinitives en moyen français, dans BUSCHINGER (D.), éd., Linguistique et philologie applications aux textes médiévaux. Actes du colloque des 29 et 30 avril 1977, Université de Picardie, Centre d'études médiévales, Paris, 1977, 325-344 ;
      • BRUCKER (Ch.), Aspects linguistiques de l'humanisme aux XIVe et XVe siècles les constructions infinitives en moyen français et en moyen haut allemand, Verbum, 1 (2), 1978, 23-51 ;
      • BRUCKER (Ch.), L'adverbe si, ses coordonnées et ses fonctions textuelles dans un manuscrit du moyen français permanence ou évolution ?, De la plume d'oie à l'ordinateur études de philologie et de linguistique offertes à Hélène Naïs, numéro spécial, Verbum, 1985, 21-34 ;
      • BRUCKER (Ch.), Denis Foulechat, tyrans, princes et prêtres (Jean de Salisbury, Policraticus IV VIII), Le moyen français, 21, 1987, 105-110 ;
      • BRUCKER (Ch.), Pour une typologie des traductions en France au XIVe siècle, dans BRUCKER (Ch.), éd., Traduction et adaptation en France à la fin du Moyen Âge et à la Renaissance. Actes du colloque organisé par l'Université de Nancy II, 23-25 mars 1995, (Colloques, congrès et conférences sur la Renaissance, 10) Paris, 1997, 63-79 ;
      • BRUCKER (Ch.), La pensée morale et politique de Plutarque dans un Miroir des princes latin du XIIe siècle et sa réception en moyen français (1372), dans COLOMBO TIMELLI (M.) et GALDERISI (Cl.), éd., Pour acquerir honneur et pris". Mélanges de moyen français offerts à Giuseppe Di Stefano, Montréal, 2004, 87-99 ;
      • BRUCKER (Ch.), Policraticus redivivus du Policratique de Foulechat (1372) aux Vanitez de la cour de Mézeray (1639), ou l'art de la translation à la fin du Moyen Âge et à l'époque classique, Revue des langues romanes, 119 (2), 2015, 433-448 ;
      • HICKS (E.C.), A Mirror for Misogynists John of Salisbury's ‘Policraticus’ (8.11) in the Translation of Denis Foulechat (1372), dans RICHARDS (E.A.), éd., Reinterpreting Christine de Pizan, Athens-Londres, 1992, 77-107 ;
      • KERNER (M.), Johannes von Salisbury im späteren Mittelalter, dans MIETHKE (J.) et BÜHLER (A.), Das Publikum in politischer Theorie im 14. Jh., (Schriften des Historischen Kollegs, Kolloquien 21) Munich, 1992, 25-47 ;
      • MINET-MAHY (V.), Esthétique et pouvoir de l'œuvre allégorique à l'époque de Charles VI. Imaginaires et discours, (Bibliothèque du XVe siècle, 68), Paris, 2005 ;
      • MOULE (G.S.), Politica, Patronage, and Learning in Fourteenth Century France The Case of Denis Foulechat, Thèse (MA), University of Wisconsin, Madison, 1990 ;
      • MOULE (G.S.), Corporate Jurisdiction, Academic Heresy, and Fraternal Correction at the University of Paris, 1200-1400, Leiden-Boston, 2016 ;
      • SHERMAN (C.R.), Imaging Aristotle Verbal and Visual Representation in Fourteenth-Century France, Berkeley, 1995
    • Autres bases prosopographiques:
      • ARLIMA Laurent BRUN, https//arlima.net/no/1004 ;
      • ROEST (B.), Franciscan Authors, 13th-18th Century A catalogue in progress ("Dionysius Foulechat") http//users.bart.nl/~roestb/franciscan/index.htm
      • STUDIUM http//lamop-vs3.univ-paris1.fr/studium/ (Rédaction Jean-Philippe Genet, dernière mise à jour 30/05/2021).
  • <1a> 1963
  • <1b> DIONYSIUS Foulechat
  • <1c> $Dionysius FOULECHAT$
  • <1c> $Dionysius FOULCHAT$
  • <1c> $Dionysius FOULLECHAT$
  • <1c> $Denis FOURCHAT$
  • <r> CUP: III, 94.
  • <1c> $Dionysius SOULECHAT$
  • <r> ROEST.
  • <1d> Franciscain
  • <1f> %1362-1385%
  • <1k> Maître
  • <5b> *Paris %1362-1385%.
  • <5b> /Il figure encore dans la liste des témoins convoqués en %1385% pour l’affaire £Blanchard ;
  • <r> CUP: III, 397.
  • <5c> Bachelier en théologie (Paris) %1364%.
  • <5c> /En dépit de la demande d’$URBAIN V$ en ce sens, il n’a jamais été admis à la maîtrise ;
  • <r> CUP: III, 94, 102 (n° 1274).
  • <5e> Couvent (franciscain)de £Paris (*Cordeliers).
  • <6d> O.F.M. : frère franciscain.
  • <7b> Paris (Faculté de £Théologie : lecteur des £Sentences en %1364% ) ;
  • <r> CUP: III, 94.
  • <7b> Paris (Couvent £Dominicain : ‘professor’ en %1368-1369%) ;
  • <7b> /Il est ainsi désigné dans la lettre qu’$URBAIN V$ adresse au $cardinal Jean de DORMANS$ en %1368% (23 décembre) ;
  • <r> CUP: III, 183 (n° 1350).
  • <8c> Accusé de propos erronés dans le &principium& de sa lecture des £Sentences, il accepte d’abord de renoncer à ses erreurs, acceptant de lire une cédule de rétractation en %1364% (20 novembre), mais dès le lendemain, il se reprend au couvent (franciscain) de £Paris aux *Cordeliers, résumant ses conclusions, et faisant appel au au siège apostolique en %1364% (21 novembre) ; il obtient l’enregistrement par un notaire de sa nouvelle position et du rejet de la cédule de correction qu’il avait soulise au chancelier en même temps qu’il se rétractait ;
  • <r> CUP : III, 114-120 (n° 1298).
  • <8c> À la suite de son revirement, $Grimerius BONIFACIUS, chancelier de l’université de £Paris$ transmet son cas à l’évêque de £Paris et à l’inquisiteur=heretice=pravitatis de £Paris en %1364% (23 novembre) ;
  • <r> CUP : III, 120-122 (n° 1299).
  • <8c> Il se rétracte officiellement devant une assemblée de maître à la Curie d’£Avignon en %1365% (31 janvier) ;
  • <r> CUP : III, 114-115 (n° 1298).
  • <8c> $URBAIN V$ demande en %1368% (9 novembre) au $cardinal Jean de DORMANS$ de procéder à une enquête approfondie sur les opinions et les actions de $Denis FOULECHAT$ ;
  • <r> CUP: III, 182 (n° 1349).
  • <8c> Il ne semble pas s’être complètement conformé à ses engagements puisqu’en %1368% (23 décembre), $URBAIN V$ écrit au $cardinal Jean de DORMANS$ pour qu’il obtienne des maîtres parisiens et du chancelier de l’Université que $Denis FOULECHAT$ soit sévèrement puni pour ses erreurs ;
  • <r> CUP: III, 183-184 (n° 1350).
  • <8c> $URBAIN V$ demande cependant en %1369% (5 janvier) au chancelier que nul n’entreprenne de l’arrêter ;
  • <r> CUP: III, 184-185 (n° 1351).
  • <8c> $Denis FOULECHAT$ se rétracte à nouveau, en %1369% (12 avril), ajoutant quelques nouvelles propositions à celles qu’il avait déjà énumérées ;
  • <r> CUP: III, 185 (n° 1352).
  • <19> Oeuvre écrite en latin et en français.
  • <20> Auteur actif dans le champ religieux :
  • <20a1> &Appel au siège apostolique&
  • <<b>> %1364%, 21 novembre, dans les écoles des £Dominicains ;
  • <<b>> /« Reverendissimi patres, domini ac magistri, quia ego, frater Dionisius Foullechat, Ord. frat. Min. Parisius, semper fui voluntarius, sum et ero usque ad mortem, obedire sancte matri Romane ecclesie et manere in catholice fidei unitate, cum fuerim delatus domino meo cancellario eccl. Paris., aliqua dixisse in meo principio Sententiarum que minus bene sonare dicebantur in auribus aliquorum verba mea et intentum minus favorabiliter recipientium, quorum verborum meorum murmur audiens, percipiensque nonnullos super hiis dubitare, dominum meum cancellarium adivi, submittens me correctioni sue, et aliorum magistrorum meorum in omnibus in quibus delinquissem (sic), humiliter supplicando, quatinus michi audiencia preberetur, ut possem declarare intellectum dictorum ; item, in die sancli Martini, presentibus pluribus, idem repplicans, requisivi quatinus michi conclusiones dubias traderel, et (leg: ut) ego manu mea propria intelleclum meum, quem legendo protuleram plenius quam in scripto meo erat, planius declararem, — super quibus fui ininime exauditus. Sicque michi data hec cedula, in qua michi plura sunt ad revocandum injuncta, quorum aliqua non dixi, alia revocanda sub forma sine meis dcmeritis miinis gravi, ad quod nunquam credidi dominum cancellarium tendere nec magistros : ea propter, predicta cedula reservata examini sacrosancte Romane ecclesie super hoc, contra reverendos magistros Grimeriuin Bonifacii, Symonem Freron, Nicolaum Oresme, eorumque super hoc consiliarios vel fautores, ad sanctam sedem apostolicain provoco et appello instanter, instantius, instantissime, nec non a sententia in me lata ab ipsis et eorum quolibet, conjunctim vel divisim, de revocacione predicta et aggravaminibus super hoc michi factis, illatis vel ferendis, dicte sancte sedis correctioni me submittons, et dictorum meorum exposicionem referre, ac, si que retractacione indigent, obedire proponens. Quaternum vero meum, quem, domine cancellarie, tenuistis usque nunc, repeto quod rehabeam ; aliter, protestor quod si quid aliud adderetur, vel ab hac hora amplius reservetur, actionem ex illo contra me verissimiliter proponam suspectam. Super qua provocacione et appellacione apostolos peto, tales quales petere possum et debeo, saltem testimoniales, supponens me, statum meum et Ordinis mei, tuicioni, defensioni et protectioni predicte sancte sedis apostolice, omnesque michi adherentes et adhere[re] volentes in hac parte ; protestans insuper de hujusmodi appellacione seu provocacione corrigenda, mutanda et in melius reformanda, ac etiam insinuanda, intimanda et notificanda illi vel illis cujus vel quorum interest vel intererit, loco et tempore oportunis; et a te, tabellione publico, hic presente, peto super premissis michi fieri publicum instrumentum, unum, duo vel plura ; et super hoc vos omnes generaliter, hic assistentes, in testes et testimonium premissorum invocando. »
  • <<c>> MS. Paris, A.N. M 75 n° 125 ;
  • <<c>> MS. Paris, A.N. M 75 n° 126 ;
  • <<i>> In CUP : III, 114-115 (n° 1298).
  • <60> Auteur actif dans le domaine politique :
  • <60a1> &(Cédule résumant et corrigeant ses propositions)&
  • <<b>> %1364% (21 novembre), cédule remise aux maîtres patisiens, mentionnée dans son intervention orale ;
  • <<b>> /« Reverendi magistri mei et domini, quia aliqua dixi in principio meo Sententiarum, que in auribus nonnullorum male sonaverunt, et ex causa; ego, veritate coactus et ex ordinatione reverendi patris domini cancellarii, ac facultatis theologie magistrorum, tanquam ecclesie et dicte facultatis theologie humilis filius, ipsa dicta in prefato principio meo male posita corrigo sub hac forma : « Quia tercia conclusio quarti articuli mei fuit, quod hec benedicta, ymo super benedicta lex et dulcissima, videlicet lex amoris, de qua loquebar, omnem aufert proprietatem et dominium; probavi, quia non querit vindictam, quia « patiens est », prime Corinth., xiii° [v. 4]; non grossiciem cordis, quia paciens est dolore proximi ; item, non est ambitiosa quantum ad honores; non querit que sua sunt, quantum ad temporalia ; unde glosa : « Non emulatur, id est, non invidet, quia non eam aliena contristat felicitas ; sed alterius « bonum diligit ut suum « : predictam questionem revoco tanquam falsam, erroneam et hereticam, quia Christus et Apostoli illam legem perfectissime tenuerunt, et multi alii statuum diversorum legem hanc amoris benedictissimam etiam perfecte tenuerunt, et adhuc multi tenent, et per Dei gratiam tenebunt, qui proprietatem et dominium habuerunt, habent etiam et abebunt. Dico etiam, quod auctoritas apostoli et glosa, per quas probabam, non probant predictam conclusionem, neque sunt ad propositum, ut apparet intuenti textum et glosas auctenticas super illo. Ex dicta conclusione intuli correlarium primum, quod hec lex desponsat duo pronomina possessiva, videlicet meum et tuum. Probavi, quia ista duo unum facit, imo etiam omnia in unum congregat, sicut Dionisius de Celesti hierarchia, capitulo primo, in principio : « Omne datum bonum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Sed et cunctus a Patre moti luminis apparitionis processus ad nos bonitalis dono veniens, rursus sicut unum faciens virtus suscitatione nos adimplet et convertit ad congregantis Patris unitatem et deificam simplicitatem. Amor enim omnia unum et unius facit, scilicet Dei, quia non querit que sua sunt, sed que Jhesu Christi. Item, intuli secundum correlarium, quod non minus facit omnia communia perfecta caritas, quam extrema necessitas. Probavi, quia unum fit ex amore sui, et alterum ex amore Dei; sed affectio justi est intentior et eligibilior quam coinmodi, per bacalarium de Sancto Bernardo, in secundo correlario quarte conclusionis primi articuli : igitur [etc.]. Confirmavique per Augustinum, in prologo Contra quinque hereses dicentein, quod plus obligat caritas quam necessitas. — Dico nunc quod ista duo correlaria, ut secuntur ex predicta conclusione, sunt falsa. Etiam dico quod auctoritates ille, quas adduxi, non sunt ad propositum. Item, ex eadem predicta conclusione intuli aliud correlarium, quod fuit quartum, quod hanc legem dedit Christus discipulis suis principaliter ad actualiter exequendam, non solum habitualiter. Probavi, quia dixit : « Hoc mando vobis, ut diligatis invicem ; hoc « est preceptum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos. » Joan., xv" {v. 9]. Istud correlarium, intelligendo hanc legem amoris iit auferentem omnem proprietatem et dominium, sicut conclusio dicit, sic intellectum reputo falsum, erroneum et hereticum, et contra determinacionem ecclesie. Dico etiam, quod auctoritas quam allegavi non est ad propositum. Quarta conclusio mea et finalis fuit, quod actualis abdicacio cordialis voluntatis et temporalis potestatis, dominii seu auctoritatis, statum perfectissimum ostendit et efficit. Probavi, quia hoc pro regula perfectionis a Christo datum est, Matth., xix" [v. 21] : « Si vis « perfectus esse, vade et vende omnia que habes et da pauperibus, etc. » Idem Luc, xviii°° [v. 22]; idem Marc, x° [v. 21]. Unde non dixit : Pone in archa aut in scrinio, et : Si videas pauperes, da; quia, ut dixit Christus, Matth., xxvi" [v. 11] : « Pauperes semper habebitis vobiscum, me autem non semper. Et dicebam, quod ideo non dicat homo hanc regulam esse a Deo datam, secundum animi preparationem, scilicet, si opus sit, quia semper opus est; ergo semper debet fieri. Sed quia revera parvus color sufficit ad excusationem agere nolenti, isti volunt dare intelligere, quod auricalcum est aurum, et fel mel ; sed si ex ignorantia crederem, tamen est qui querat et judicet. » Quia probationes dicunt hanc conclusionem esse universaliter positam, ideo istam universaliter intellectam reputo falsam, erroneam et hereticam, quia nec Christus nec apostoli statum perfectissimum habuissent; et auctoritates inducte ad eam probandam non sunt ad propositum, ut patet per glosas ordinarias et doctores solempnes, in hoc studio et alibi approbatos. Alias probationes, ut probant dictam conclusionem, dico esse falsas et erroneas; et ultimam dico falsam, injuriosam et scandalosam. Ex predicta conclusione quarta inferebam primum correlarium, quod Christum non abdicasse hujusmodi possessionem et jus in temporalibus, non habelur ex nova lege, ymo potius oppositum, quia Matth., viii° [v. 20] : « Filius hominis non habet ubi caput suum reclinet. » Item, secundum correlarium fuit, quod hanc legem pro regula perfectionis Christus docuit et exemplo firmavil. Probavi per regulam antedictam, « Vade et vende, etc. » Etiam, quia vocati omnia dimiserunt, Mattheus theloneum, Petrus et alii rethia; Matth., xix° [v. 27] : « Ecce nos relinquimus omnia. Ista duo correlaria revoco tanquam falsa, erronea et heretica, et contra determinationem decretalis domini Johannis pape vicesimi secundi, que incipit : ‘Quia quorumdam’, inter cetera dicentis : « Que quidem assertio continet multa falsa, cum neque Christum expropriationem predictam omnis juris in cujuscumque rei proprietate et in ejus usu in se servasse, nec eam imposuisse apostolis, neque sub voto ab eis fuisse assumptam, evangelica seu apostolica doceat hystoria; sed contrarium evidentius manifestet ». Hec decretalis. Dico etiam quod auctoritates non sunt ad propositum, ut liquide apparet intuenti textum et glosas ordinarias et approbatas. Preterea fuit quartum correlarium quod intuli, quod, abdicacio rerum temporalium secundum animi preparationem, nullam aut valde imperfeclam et fragilem ostendit et efficit perfectionem. Probavi primo, quia semper habent pauperes; secundo, quia non valet nisi ratione actus : igitur actualis est perfeclior. Islud correlarium revoco tanquain falsum et scandalosum; nec probationes sunt ad propositum. Item, respondendo ad quamdam racionem bacalarii de domo Sancti Bernardi, cum ipse dixisset quod Christus talia non abdicavit, illud negavi, et dixi quod Christus nichil sibi retinuit. Ista duo dicta revoco tamquam falsa et heretica, quia Christus loculos habuit propter infirmos, a fidelibus oblata conservans, que et suorum necessitatibus et aliis indigentibus tribuebat; ut et Christi Evangelium, et beatus Augustinus, ac etiam determinatio Rornanorum pontificum hoc testantur. Ultimum correlarium quod posui fuit, quod non plus curavit Christus de temporalibus quam faciunt divites de pauperibus. Probavi, quod sitivit et non habuit potum; et pro nobis nudus in cruce pependit. Nunc dico, quod Christus de temporalibus curavit, quia non omnia abdicavit, ut superius est predictum. Quod autem innui de divitibus, quod non curant de pauperibus, hoc retracto tanquam injuriosum illis divitibus, quorum elemosinis pauperes sustentantur. Hec igitur omnia, sic prius expressa, male sonantia, in meo dicto Sententiarum principio male posita, retracto et revoco, ut est dictum, promittens bona fide quod illa decetero non tenebo nec dogmatizabo; et ila juro, veniam implorans humiliter de commissis ».
  • <<c>> MS. Paris, A.N. M 75 n° 125 ;
  • <<c>> MS. Paris, A.N. M 75 n° 126 ;
  • <<i>> In CUP : III, 117-119 (n° 1298).
  • <60a2> &Le policratique&
  • <<b>> %1372%.
  • <<c>> MS. Paris, BnF fr. 24287, de %1373% copié à *Paris par $Raoulet d’ORLÉANS$, $Henri de TRÉVOU$ et un troisième copiste ;
  • <<c>> /C’est l’exemplaire de dédicace offert à $CHARLES V, roi de £France$ : il a été versé à la bibliothèque du £Louvre, mais il est emprunté par $LOUIS I, duc d’£Anjou$ en %1380%, et son absence est enregistrée en %1411% ;
  • <r> http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8449687z
  • <r> LINDER, Knowledge … &op. cit.&, n° 34 ;
  • <<c>> MS. Paris, BnF fr. 24287, f. 78 ;
  • <<c>> /Il s’agit d’un fragment du l. III, contenu dans un folio inséré (f. 78) dans le manuscrit ;
  • <r> BRUCKER (Ch.), Le &Policratique& : un fragment de manuscrit dans le Ms BN fr. 24287, &Bibliothèque Humanisme et Renaissance&, XXXIV, 1972, 269-273 ;
  • <<c>> MS. Paris, B. Sainte-Geneviève 1144-1145, du XVe siècle, copié en *France ;
  • <r> LINDER, Knowledge … &op. cit.&, n° 73.
  • <<cc>> Inc. : "Cy commece le prologue sur la translacion d’un livre appellé Policratique …".
  • <<e>> À la demande de $CHARLES V, roi de £France$.
  • <<g>> Traduction française par $Denis FOULECHAT, OFM$ du texte latin du &Policraticus& de $Jean de SALISBURY$
  • <<i>> In BRUCKER (Ch.), &Le policratique de Jean de Salisbury, 1372, livres I-III&, Genève, 1994 ;
  • <<i>> In BRUCKER (Ch.), &Le Policraticus de Jean de Salisbury: livre IV : manuscrit n ° 24287 de la B.N.F. traduit par Denis Foulechat&, Nancy, 1985 ;
  • <<i>> In BRUCKER (Ch.), &Tyrans, princes et prêtres: Jean de Salisbury, "Policratique" IV et VIII&, Montréal, 1987 ;
  • <<i>> In BRUCKER (Ch.), &Le "Policratique" de Jean de Salisbury (1372), livre V, Genève, 2006;
  • <<i>> In BRUCKER (Ch.), &Éthique chrétienne et philosophies antiques. Le "Policratique" de Jean de Salisbury, livres VI et VII&, Genève, 2013.
  • C BIBLIOGRAPHIE
  • <99a> CUP: III, 94, 102 (n° 1274), 114-120 (n° 1298), 120-122 (n° 1299), 122-124 (n° 1300), 182 (n° 1349), 183-184 (n°1350), 184-185 (n° 1351), 185-185 (n° 1352), 397 ;
  • <99a> DELISLE (L.), &Recherches sur la bibliothèque de Charles V&, Paris, 1907, I, 85, 263 :
  • <99a> DELISLE (L.), &Le cabinet des manuscrits …&, I, 39-40 :
  • <99a> DLF: 376-377 (Sylvie LEFEVRE) ;
  • <99a> WADDING: VIII, 164 ;
  • <99b> BERGES (W.), & Die Fürstenspiegel des hohen und späten Mittelalters&, Leipzig, 1938, 292 sq. ;
  • <99b> BERTRAND (O.), Transferts et extensions de sens dans le vocabulaire religieux: le cas de corrompre/corruption du latin classique au moyen français, dans ANDERSEN (P.), &Pratiques de traduction au Moyen âge. Actes du colloque de l'Université de Copenhague, 25 et 26 octobre 2002. Medieval Translation Practices. Papers from the Symposium at the University of Copenhagen, 25th and 26th October 2002&, Copenhague, 2004, 111-120 ;
  • <99b> BOUCHER (C.), &La mise en scène de la vulgarisation. Les traductions d'autorités en langue vulgaire aux XIIIe et XIVe siècles&, Thèse E.P.H.E., Paris, 2005 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), Les néologismes de Denis Foulechat d’après les trois premiers livres du Policratique, &Revue de linguistique romane&, III, 1969, 317-324 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), Quelques aspects du style de Denis Foulechat, traducteur de Charles V, &Zeitschrift für französische Sprache und Literatur&, 80, 1970, 97-106 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), Le &Policratique& : un fragment de manuscrit dans le Ms BN fr. 24287, &Bibliothèque Humanisme et Renaissance&, XXXIV, 1972, 269-273 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), La valeur du témoignage linguistique des traductions médiévales: les constructions infinitives en moyen français, dans BUSCHINGER (D.), éd., &Linguistique et philologie: applications aux textes médiévaux. Actes du colloque des 29 et 30 avril 1977, Université de Picardie, Centre d'études médiévales&, Paris, 1977, 325-344 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), Aspects linguistiques de l'humanisme aux XIVe et XVe siècles: les constructions infinitives en moyen français et en moyen haut allemand, &Verbum&, 1 (2), 1978, 23-51 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), L'adverbe si, ses coordonnées et ses fonctions textuelles dans un manuscrit du moyen français: permanence ou évolution ?, &De la plume d'oie à l'ordinateur: études de philologie et de linguistique offertes à Hélène Naïs&, numéro spécial, &Verbum&, 1985, 21-34 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), Denis Foulechat, tyrans, princes et prêtres (Jean de Salisbury, Policraticus IV & VIII), &Le moyen français&, 21, 1987, 105-110 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), Pour une typologie des traductions en France au XIVe siècle, dans BRUCKER (Ch.), éd., &Traduction et adaptation en France à la fin du Moyen Âge et à la Renaissance. Actes du colloque organisé par l'Université de Nancy II, 23-25 mars 1995&, (Colloques, congrès et conférences sur la Renaissance, 10) Paris, 1997, 63-79 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), La pensée morale et politique de Plutarque dans un Miroir des princes latin du XIIe siècle et sa réception en moyen français (1372), dans COLOMBO TIMELLI (M.) et GALDERISI (Cl.), éd., &Pour acquerir honneur et pris". Mélanges de moyen français offerts à Giuseppe Di Stefano&, Montréal, 2004, 87-99 ;
  • <99b> BRUCKER (Ch.), &Policraticus redivivus& : du &Policratique& de Foulechat (1372) aux &Vanitez de la cour& de Mézeray (1639), ou l'art de la translation à la fin du Moyen Âge et à l'époque classique, &Revue des langues romanes&, 119 (2), 2015, 433-448 ;
  • <99b> HICKS (E.C.), A Mirror for Misogynists: John of Salisbury's ‘Policraticus’ (8.11) in the Translation of Denis Foulechat (1372), dans RICHARDS (E.A.), éd., &Reinterpreting Christine de Pizan&, Athens-Londres, 1992, 77-107 ;
  • <99b> KERNER (M.), Johannes von Salisbury im späteren Mittelalter, dans MIETHKE (J.) et BÜHLER (A.), &Das Publikum in politischer Theorie im 14. Jh.&, (Schriften des Historischen Kollegs, Kolloquien 21) Munich, 1992, 25-47 ;
  • <99b> MINET-MAHY (V.), &Esthétique et pouvoir de l'œuvre allégorique à l'époque de Charles VI. Imaginaires et discours&, (Bibliothèque du XVe siècle, 68), Paris, 2005 ;
  • <99b> MOULE (G.S.), &Politica, Patronage, and Learning in Fourteenth Century France: The Case of Denis Foulechat&, Thèse (MA), University of Wisconsin, Madison, 1990 ;
  • <99b> MOULE (G.S.), &Corporate Jurisdiction, Academic Heresy, and Fraternal Correction at the University of Paris, 1200-1400&, Leiden-Boston, 2016 ;
  • <99b> SHERMAN (C.R.), &Imaging Aristotle: Verbal and Visual Representation in Fourteenth-Century France&, Berkeley, 1995 :
  • <99c> ARLIMA : Laurent BRUN, https://arlima.net/no/1004 ;
  • <99c> ROEST (B.), &Franciscan Authors, 13th-18th Century : A catalogue in progress& ("Dionysius Foulechat") : http://users.bart.nl/~roestb/franciscan/index.htm
  • <99c> STUDIUM : http://lamop-vs3.univ-paris1.fr/studium/ (Rédaction : Jean-Philippe Genet, dernière mise à jour 30/05/2021).
Visualisation géographique