Commentaire : /Il donne un récit de ses études en France dans sa chronique (19, 12) ‘Fuerunt autem nobis hoc medio tempore, quo in partibus transmarinis nostram in disciplinis transegimus adolescentiam, in paupertate voluntaria literarum studiis etatis nostros dedicavimus dies, in liberalibus artibus doctores precipui, viri venerabiles et pia recordatione digni, scientiarum vasa, thesauri disciplinarum, magister Bernardus Cornualensis, magister Petrus Helie, natione Pictavensis, magister Ivo, genere et natione Carnotensis. Hii omnes magistri Theodorici, senior viri literatissimi, per multa tempora auditores fuerunt horum tamen novissimus, magister Ivo, magistri Gilleberti Porrea Pictavensis episcopi, quem post magistrum Theodoricum audierat , doctrinam profitebatur. Hos alternatim, secudum quod eorum negotia presentes eos nobis permittebant vel absentes, annis audivimus circiter decem. Audivimus et alios, etsi non assidue, tamen sepius et maxime disputationis gratia, viros eximios et omni laude prosequendos magistrum Albericum de Monte, magistrum Robertum de Meleuduno, magistrum Mainerum, magistrum Robertum Amiclas, magistrum Adam de Parvo Ponte, qui videbantur quasi maiora luminaria. In theologia autem virum in ea scientia singularem, cuius opera que exstant prudentum chorus cum veneratione amplectitur et colit cum reverentia, virum sana doctrina per omnia commandabilem, magistrum videlicet Petrum Lombardum, qui postea fuit parisiensis episcopus, annis sex continuis diligenter audivimus. Magistrum quoque Mauricium, qui ei postmodum in eodem episcopatu successit, sepius audivimus.’. Il raconte ensuite ses études de droit civil à Bolgne, où il a entendu Hugolinus de PORTO REVENNATE, BULGARUS, MARTINUS et IACOBUS. Plus loin, il revient en France ‘Habuimus autem et in auctorum expositione seniorem quendam Ylarium Aurelianensem doctortem, in geometricis et maxime Euclide magistrum Willelmum Suessionensem, impeditioris lingue virum sed acute mentis et ingenii subtilioris hominem’ ;
Godeffroy of Boloyne or the siege and conqueste of Jerusalem by William, Archbishop of Tyr
Date et lieu:
1481.
Manuscrits:
MS. ?
Edition:
Ed. Westminster 1481
Travail de version:
Traduction an anglais du français de l’Eracles, traduction française de la chronique de Guillaume de Tyr par William CAXTON.
Edition moderne:
In COLVIN (M.N.), Godeffroy of Boloyne or The Siege and Conqueste of Jerusalem by William, Archbishop of Tyre, translated from the French by William Caxton and printed by him in 1481, (Early english Text Society. Extra Series, 64) Londres ,1893 ;
In CUSHING (D.), A Middle English Chronicle of the First Crusade The Caxton Eracles, (Texts and Studies in Religion, 88) Lewiston, 2001, 2 vol.
/Le texte comprend la traduction française de la chronique de Guillaume de TYR jusqu’en 1184 et la poursuit jusqu’en 1277 avec celle de la chronique (perdue) d’ERNOUL ;
Référence : ARLIMA.
Manuscrits:
MS. Amiens, BM 483 ;
MS. Bern, BurgerB 41 ;
MS. Bern, BurgerB 113 ;
MS. Bern, BurgerB 115 ;
MS. Bern, BurgerB 340 ;
MS. Bruxelles, KBR 11142 ;
MS. Épinal, BM 125 ?
MS. Firenze, BML Plut. LXI 10 ;
MS. Lyon, BM 828 ;
MS. Paris, B. Arsenal 4797 ;
MS. Paris, BnF fr. 67 ;
MS. Paris, BnF fr. 68 ;
MS. Paris, BnF fr. 779 ;
MS. Paris, BnF fr. 781 ;
MS. Paris, BnF fr. 2627 ;
MS. Paris, BnF fr. 2628 ;
MS. Paris, BnF fr. 2629 ;
MS. Paris, BnF fr. 2630 ;
MS. Paris, BnF fr. 2631 ;
MS. Paris, BnF fr. 2632 ;
MS. Paris, BnF fr. 2634 ;
MS. Paris, BnF fr. 2824 ;
MS. Paris, BnF fr. 2825 ;
MS. Paris, BnF fr. 2826 ;
MS. Paris, BnF fr. 2827 ;
MS. Paris, BnF fr. 5220 ;
MS. Paris, BnF fr. 5221 ;
MS. Paris, BnF fr. 9086 ;
MS. Paris, Ministère des affaires étrangères, A. diplomatiques, Fonds France, 230bis ;
MS. Saint-Omer, BM 722 ;
MS. Saint-Petersbourg, GBP fr. Fol. v.IV.5 ;
MS. Città=del=Vaticano, BAV Reg. lat. 737 ;
MS. Città=del=Vaticano, BAV Pal. lat. 1963.
Incipits pour le texte manuscrit:
Inc. "
Edition moderne:
In MARTENE (E.) et DURAND (U.), Veterum scriptorum et monumentorum historicorum …, Paris, 1724-1733, V, 581-758 ;
In Recueil des Historiens des Croisades. Historiens occidentaux, 2, Paris, 1855 ;
In PARIS (P.), Guillaume de Tyr et ses continuateurs, texte français du XIIIe siècle, r (Histoire générale des croisades par les auteurs contemporains) Paris, 1879-1880, 2 vol. ;
In EUSTACHE (Ph.), Le manuscrit 125 de la Bibliothèque d'Épinal (traduction de l'Histoire des croisades de Guillaume de Tyr). Édition diplomatique et critique, Thèse doct. Nancy II, 1984.
HIESTAND (R.), Zum Leben und zur Laufbahn Wilhelms von Tyrus, Deutsches Archiv, 34, 1978, 345-380. ;
MAYER (H.E.), Zum Tode von Whilelms von Tyrus, Archiv für Diplomatik, 5/6, 1959-1960 ;
MURRAY (A.V.), William of Tyre and the origin of the Turks on the sources of the Gesta orientalium principum, dans BALARD (M.), KEDAR (B.Z.) et RILEY-SMITH (J.), éd., Dei gesta per Francos Études sur les croisades dédiées à Jean Richard, Aldershot, 2001, 217–229 ;
SCHWINGES (R.C.), Kreuzzugsideologie und Toleranz. Studien zur Whilelm von Tyrus, Stuttgart, 1977 ;
Autres bases prosopographiques:
ARLIMA
STUDIUM http//lamop-vs3.univ-paris1.fr/studium/ Rédaction Jean-Philippe Genet, 26/011/2024.
<1a> 58269
<1b> GUILLELMUS de Tyr
<1c> $Guillaume de TYR$
<1c> $Guillelmus de TYR$
<1d> Archevêque de Tyr
<1e> % -1186%
<1e> /Il est mort le 29 septembre.
<1f> %1150-1186%
<1g> %1167%
<1k> Etudiant
<2a> *Palestine (*Jérusalem).
<2a> /Il serait de souche italienne ?
<2b> Diocése de £Jerusalem.
<5b> *Paris ;
<5b> *Bologne.
<5c> Étudiant ès arts (*Paris) ;
<5c> Étudiant en droit (*Bologne).
<5c> /Il donne un récit de ses études en *France dans sa chronique (19, 12) : ‘Fuerunt autem nobis hoc medio tempore, quo in partibus transmarinis nostram in disciplinis transegimus adolescentiam, in paupertate voluntaria literarum studiis etatis nostros dedicavimus dies, in liberalibus artibus doctores precipui, viri venerabiles et pia recordatione digni, scientiarum vasa, thesauri disciplinarum, magister Bernardus Cornualensis, magister Petrus Helie, natione Pictavensis, magister Ivo, genere et natione Carnotensis. Hii omnes magistri Theodorici, senior viri literatissimi, per multa tempora auditores fuerunt : horum tamen novissimus, magister Ivo, magistri Gilleberti Porrea Pictavensis episcopi, quem post magistrum Theodoricum audierat , doctrinam profitebatur. Hos alternatim, secudum quod eorum negotia presentes eos nobis permittebant vel absentes, annis audivimus circiter decem. Audivimus et alios, etsi non assidue, tamen sepius et maxime disputationis gratia, viros eximios et omni laude prosequendos magistrum Albericum de Monte, magistrum Robertum de Meleuduno, magistrum Mainerum, magistrum Robertum Amiclas, magistrum Adam de Parvo Ponte, qui videbantur quasi maiora luminaria. In theologia autem virum in ea scientia singularem, cuius opera que exstant prudentum chorus cum veneratione amplectitur et colit cum reverentia, virum sana doctrina per omnia commandabilem, magistrum videlicet Petrum Lombardum, qui postea fuit parisiensis episcopus, annis sex continuis diligenter audivimus. Magistrum quoque Mauricium, qui ei postmodum in eodem episcopatu successit, sepius audivimus.’. Il raconte ensuite ses études de droit civil à *Bolgne, où il a entendu $Hugolinus de PORTO REVENNATE$, $BULGARUS, $MARTINUS$ et $IACOBUS$. Plus loin, il revient en *France : ‘Habuimus autem et in auctorum expositione seniorem quendam Ylarium Aurelianensem doctortem, in geometricis et maxime Euclide magistrum Willelmum Suessionensem, impeditioris lingue virum sed acute mentis et ingenii subtilioris hominem’ ;
<r> HUYGENS, II, 880-881.
<6b> Chanoine d’£Acre %1165% ;
<6b> Archidiacre de £Tyr %1167% ;
<6b> Archidiacre de £Nazareth %1173-1174% ;
<6b> Archevêque de £Tyr %1175-1186%.
<7g> Précepteur de $BAUDOUIN IV, roi de £Jérusalem$ ;
<8a> Chancelier du royaume de £Jerusalem %1174%.
<9a> Voyages motifs (académiques) en *France et en *Italie.
<19a> Œuvres écrites en latin :
<50> Auteur actif dans le champ historique :
<50a1> &Gesta Orientalium Principum&
<<b>> ?
<<b>> /Œuvre perdue, maus utilisée par $Jacques de VITRY$ pour son &Historia Orientalis&.
<<c>> MS. ?
<<cc>> Inc. : "
<<e>> Écrit à la demande d’$AMAURY I, roi de £Jérusalem$.
<50a2> &Actes du Concile de Latran III&
<<b>> %1179% ?
<<b>> /Œuvre perdue.
<<c>> MS. ?
<<cc>> Inc. : "
<50a3> &Chronique&
<<b>> %1170-1184%.
<<b>> /$Matthieu PARIS$ disposait d’un manuscrit de la chronique, rapportée de *Terre=Sainte par $Peter des ROCHES, évêque de £Winchester$.
<<c>> MS. Cambridge, Corpus Christi College 95, copié en *Angleterre, du XIVe siècle ;
<<c>> MS. Cambridge, Magdalene College F 4 22, copié en *Angleterre, du XIIIe siècle, à labbaye (O.S.A.) de £Waltham ;
<<c>> MS. Chambéry, A.D. Savoie B 3240, fragment copié vers %1200% ;
<<c>> MS. London, BL Royal 14 C X, copié en *Angleterre, du XIIIe siècle ;
<<c>> MS. Montpellier, BU Médecine 91, du XIIIe siècle, à l’abbaye (cistercienne) de Pontigny ;
<<c>> MS. Paris, BnF lat.6066, du XIIIe siècle, à l’abbaye (cistercienne) de Pontigny ;
<<c>> MS. Paris, BnF lat. 17153, du XVe siècle, copié à *Rouen ? pour un membre de la famille £Briçonnet ;
<<c>> MS. Paris, BnF lat. 17801, copié avant %1207%, donné par $Anseau de GARLANDE, évêque de Meaux$ à l’abbaye (cistercienne) de £Barbeaux ;
<<c>> MS. Città=del=Vaticano, BAV Reg. lat. 690, du XIIIe siècle ;
<<c>> MS. Città=del=Vaticano, BAV Vat. lat. 2002, copié vers %1200% ;
<<cc>> Inc. : "
<<d>> Ed. *Basel %1549% ;
<<d>> Ed. *Basel %1564% ;
<<d>> Ed. *Hanovre %1611% dans $Jacques BONGARS$, &Gesta Dei per Francos&.
<<e>> Écrit à la demande d’$AMAURY I, roi de £Jérusalem$.
<<i>> In &Recueil des Historiens des Croisades. Historiens occidentaux&, Paris, 1844 ;
<<i>> In HUYGENS (R.B.), MAYER (H.E.) et RÖSCH (G.), &Guillaume de Tyr. Chronique&, (Corpus Christianorum Continuatio Mediaeualis, LXIII et LXIIIA) Turnhout, 1986, 2 vol.
<<k2a1>> &Godeffroy of Boloyne or the siege and conqueste of Jerusalem by William, Archbishop of Tyr&
<<<b>>> %1481%.
<<<c>>> MS. ?
<<<d>>> Ed. *Westminster %1481%
<<<g>>> Traduction an anglais du français de l’&Eracles&, traduction française de la chronique de $Guillaume de £Tyr$ par $William CAXTON$.
<<<i>>> In COLVIN (M.N.), & Godeffroy of Boloyne or The Siege and Conqueste of Jerusalem by William, Archbishop of Tyre, translated from the French by William Caxton and printed by him in 1481&, (Early english Text Society. Extra Series, 64) Londres ,1893 ;
<<<i>>> In CUSHING (D.), &A Middle English Chronicle of the First Crusade: The Caxton Eracles&, (Texts and Studies in Religion, 88) Lewiston, 2001, 2 vol.
<<k4a1>> &Eracles&
<<<b>>> ?
<<<b>>> /Le texte comprend la traduction française de la chronique de $Guillaume de TYR$ jusqu’en %1184% et la poursuit jusqu’en %1277% avec celle de la chronique (perdue) d’$ERNOUL$ ;
<r> ARLIMA.
<<<c>>> MS. Amiens, BM 483 ;
<<<c>>> MS. Bern, BurgerB 41 ;
<<<c>>> MS. Bern, BurgerB 113 ;
<<<c>>> MS. Bern, BurgerB 115 ;
<<<c>>> MS. Bern, BurgerB 340 ;
<<<c>>> MS. Bruxelles, KBR 11142 ;
<<<c>>> MS. Épinal, BM 125 ?
<<<c>>> MS. Firenze, BML Plut. LXI 10 ;
<<<c>>> MS. Lyon, BM 828 ;
<<<c>>> MS. Paris, B. Arsenal 4797 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 67 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 68 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 779 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 781 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2627 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2628 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2629 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2630 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2631 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2632 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2634 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2824 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2825 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2826 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 2827 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 5220 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 5221 ;
<<<c>>> MS. Paris, BnF fr. 9086 ;
<<<c>>> MS. Paris, Ministère des affaires étrangères, A. diplomatiques, Fonds France, 230bis ;
<<<c>>> MS. Città=del=Vaticano, BAV Reg. lat. 737 ;
<<<c>>> MS. Città=del=Vaticano, BAV Pal. lat. 1963.
<<<cc>>> Inc. : "
<<<i>>> In MARTENE (E.) et DURAND (U.), &Veterum scriptorum et monumentorum historicorum …&, Paris, 1724-1733, V, 581-758 ;
<<<i>>> In &Recueil des Historiens des Croisades. Historiens occidentaux, 2&, Paris, 1855 ;
<<<i>>> In PARIS (P.), Guillaume de Tyr et ses continuateurs, texte français du XIIIe siècle, r (Histoire générale des croisades par les auteurs contemporains) Paris, 1879-1880, 2 vol. ;
<<<i>>> In EUSTACHE (Ph.), &Le manuscrit 125 de la Bibliothèque d'Épinal (traduction de l'Histoire des croisades de Guillaume de Tyr). Édition diplomatique et critique&, Thèse doct. Nancy II, 1984.
<<k6a1>> &(Traduction italienne)&
<<<b>>> ?
<<<c>>> MS. ?
<<<cc>>> Inc. : "
<<<d>>> Ed. *Venezia %1562% ;
<<<d>>> Ed. *Venezia %1610%.
<<k7a1>> &(Traduction espagnole)&
<<<b>>> ?
<<<c>>> MS. Madrid, BN 8550.
<<<cc>>> Inc. : "
C BIBLIOGRAPHIE
<99a> DLF: 648-649 (G. TYL-LABORIE) ;
<99b> HIESTAND (R.), Zum Leben und zur Laufbahn Wilhelms von Tyrus, &Deutsches Archiv&, 34, 1978, 345-380. ;
<99b> MAYER (H.E.), Zum Tode von Whilelms von Tyrus, &Archiv für Diplomatik&, 5/6, 1959-1960 ;
<99b> MURRAY (A.V.), William of Tyre and the origin of the Turks: on the sources of the &Gesta orientalium principum&, dans BALARD (M.), KEDAR (B.Z.) et RILEY-SMITH (J.), éd., &Dei gesta per Francos: Études sur les croisades dédiées à Jean Richard&, Aldershot, 2001, 217–229 ;
<99b> SCHWINGES (R.C.), &Kreuzzugsideologie und Toleranz. Studien zur Whilelm von Tyrus&, Stuttgart, 1977 ;
<99c> ARLIMA :
<99c> //https://arlima.net/no/5024 ;
<99c> STUDIUM : http://lamop-vs3.univ-paris1.fr/studium/ : Rédaction : Jean-Philippe Genet, 26/011/2024.